Boze geesten om de tuin leiden

Merina Beekman (Amsterdam, 1961-2009) heeft haar hele leven gereisd. Zij zocht inspiratie in Centraal-Azië en Noord-Afrika, als een magneet werd ze aangetrokken door (pre)islamitische kunst, en vooral door de enorme hoeveelheid details die zij daarin aantrof. Neem bijvoorbeeld een moskee, van onder tot boven bedekt met tegels die ornamenten en versieringen bevatten. Al die details bij elkaar vormen samen één groot monumentaal geheel. Deze combinatie van detail en monumentaliteit zie je terug in haar werk, zoals de grote textielwerken aan de muur, die als je dichterbij komt een rijkdom aan details bevatten, getekend in oostindische inkt. Een andere inspiratiebron voor haar was de wisselwerking tussen natuur en cultuur, en dan vooral het overgangsgebied: waar natuur cultuur wordt. De boom die een wensboom is geworden, als hij eenmaal is volgehangen met repen vodden. Beekman was een tekenaar, geen schilder vond ze zelf. Een grasveld bestaat bij haar uit een enorme hoeveelheid afzonderlijke strepen: elke streep is één grasspriet. Een schilder wekt de suggestie van een grasveld met één grote vlek. Toch zijn haar doeken als een schilderij opgezet, zoals haar monumentale, meer dan menshoge portretten op de tentoonstelling dat laten zien.

De beschermsymbolen, die zij op haar reizen in allerlei verschillende culturen tegenkwam, werden haar onderwerp. De hand van Fatima , de amulet, de talisman, het boze oog: het kwaad moest buiten de deur blijven. Aan de muren hangen verschillende tekening-sculpturen: een serie handjes van oostindische inkt op textiel vormen samen een muur van bescherming. De reuzenvrachtauto’s die gemaakt zijn van hetzelfde materiaal lijken wel reuzenamuletten. De tekening Well protected laat een kindje zien dat onder een slinger waarin een pistool hangt veilig ligt te slapen. In portretten naaide Beekman draadjes en lapjes stof, bijvoorbeeld als beschermhand voor een gezicht. Alles diende ter bezwering: om de boze geesten in de war te brengen.
 
Merina Beekman werd ziek en is twee jaar geleden gestorven. Met haar werk leidde ze het kwaad om de tuin en draaide ze de boze geesten een rad voor ogen, maar het is niet gelukt de dood weg te sturen. Haar werk is omringd door werk van collega-kunstenaars. De overeenkomsten zijn overal te vinden: in (de afwezigheid van) kleurgebruik, het monumentale formaat (Charlotte Schleiffert, Elly Strik), het borduurwerk (Berend Strik, Michael Raedecker), de reizen en de verre landen (Michael Raedecker, Wolfgang Laib, Ellert Haitjema), de bezwering en de dood (Marlene Dumas, Juul Kraijer). De combinatie van de werken pakt goed uit: dit is werkelijk een ode. Het is een mooie ingetogen tentoonstelling geworden, terughoudend in kleur en monumentaal  ingericht, met name in de benedenzaal. Daar springt één kleurveld eruit: de muur met een verzameling doeken uit India, Turkije, Uzbekistan, Afghanistan en Egypte. De doeken komen uit de collectie van Beekman en haar partner Ellert Haitjema: mogelijk hingen ze bij haar thuis aan de muur. Dit zijn de kleuren die ze bewaarde voor het leven zelf.

(c) Lucy, 31-3-2011. Tekst: Anna van Suchtelen