Meisje met traan

van mode naar maffia

Op het T-shirt van het meisje op de uitnodiging voor Gomorrah Girl staat Katrien Duck in een bevallige pose, en ineens valt mijn oog op de begeleidende tekst: “I am not a fashion addicted”. Een typerende uitspraak, zeker in deze context. Fotograaf Valerio Spada, geboren in Milaan en wonend in Parijs en New York, is een succesvol modefotograaf. Als hem wordt gevraagd in vijf minuten iets over  Gomorrah Girl te vertellen waarschuwt hij: “Let op: ik kan hier dagen over doorpraten. Als ik eenmaal praat stop ik niet.” Later verontschuldigt hij zich voor zijn woordenstroom.  Zijn foto’s zijn intrigerend genoeg. Spada zoekt een mooi beeld, ook in de meest penibele situaties. Hij speelt met licht en kleur. Een zeventiende-eeuws portret. Een stilleven in de keuken. Ik zie een onverwachte link met Nederlandse schilderkunst. Rembrandt. Achter het mooie beeld schuilen de verhalen.
1111 Fotodok Gomorrah opening
Valerio Spada vertelt over Gomorrah Girl (foto Anna van Suchtelen)

Annalisa

Spada ontmoet in Napels Giovanni, de vader van Annalisa Durante, een meisje wier leven stopt op haar veertiende. Zij is doodgeschoten tijdens een schietpartij tussen rivaliserende clans: een verdwaalde kogel raakte haar voor de deur van haar vaders winkel. Spada is gegrepen door het verdriet van de vader, die elke ochtend ontbijt op het graf van zijn dochter klaarzet. Hij gaat op onderzoek uit. Hij mag het onderzoeksverslag van de politie niet gebruiken. Hij mag het wel inzien én fotograferen, vreemd genoeg. Spada fotografeert de rapporten over Annalisa, snapshots van de crime scene – veel close-ups van kogelgaten – en een getypt verslag, bladzijde voor bladzijde. Via Giovanni komt hij in contact met de wereld rond Annalisa, die wordt gedomineerd door de comorra: de Napolitaanse maffia. Spada besluit de meisjes in deze wereld te fotograferen, als een ode aan Annalisa. 

Smurfenhuis

Met een doorgewinterde gids, de ‘fixer’, verkent hij het terrein en komt hij in bloedstollende situaties terecht. Als Italiaan uit het noorden is hij een complete buitenstaander. Het wilde westen van Napels: in de rest van Italië heeft volgens Spada niemand enig idee wat hier gebeurt. Zonder de fixer kun je hier onmogelijk binnenkomen. Belangrijke locaties zijn de flatgebouwen La Vela Rossa (het rode zeil) en La Vela Blu (het blauwe zeil). Een soort spaceshuttles geland in een desolaat landschap: de buitenwijken van Napels. Hier wonen straatarme families in driekamerappartementen, waarvan één kamer tot de nok gevuld is met wapens en drugs. De kinderen spelen in de kamer ernaast. De maffia betaalt voor de opslag: zo kunnen deze families overleven. In een flatgebouw zat vroeger de crèche I Puffi: Het Smurfenhuis. Dit Smurfenhuis is nu de gevaarlijkste plek in Italië: per uur scoren hier zo’n 300 drugsverslaafden. Spada maakte er een foto. Voor het eerst zag hij zelfs zijn fixer bang toen zij binnen een paar seconden omringd waren door tientallen junks. Foute boel. De foto hangt op de tentoonstelling. Hij is onheilspellend. Een meisje spuit in haar arm en naast haar staat een groepje mannen bij elkaar, de spuit als een potlood achter het oor gestoken. Dit is het moment vlak voordat Spada dacht dat zijn laatste minuut geslagen had. Het licht valt rembrandtesk vanuit een gat in het dak vlak voor de voeten van het meisje: dát had Spada gezien en dát was het juiste fotomoment.
 
Hoe komt hij hiermee weg? Vermoedelijk door zijn enthousiaste naïviteit. Hij vertelt dat hij uiteindelijk vrijwel altijd toestemming krijgt voor het maken van foto’s, juist omdat hij buitenstaander is, en onbevooroordeeld. Positieve aandacht is het vleugelwoord: zelfs voor de maffia. Het toverwoord ‘kunst’ opent blijkbaar ook deuren. Als hij niet na een tijdje vriendelijk wordt bedankt voor zijn introductie, was hij nu nog aan het woord geweest. Uit zijn talloze verhalen kies ik er nog één als voorbeeld.
1111 Fotodok Gomorrah Girl
Valerio Spada, Sabrina, elf jaar

Sabrina

Sabrina is 11. Zij is zangeres. In de weekenden zingt zij op soms wel 20 bruiloften en feesten. En verdient daar zo’n twee ton per jaar mee. Dit is een geliefd baantje voor jonge meisjes in deze kringen in Napels. Sabrina droomt van roem. Ze heeft een enorm repertoire aan liedjes, die op afroep bestelbaar zijn. Bij sentimentele liedteksten huilt ze op commando; de krokodillentranen leveren een prachtige foto op. Ze is te jong om de liedjes over liefde en erotiek te begrijpen, en wat zij ook niet weet is dat er vaak boodschappen in verborgen liggen, van de ene maffiaclan aan de andere. Zo geeft ze na het zingen in opdracht berichten door: “Familie C uit wijk A doet de hartelijke groeten aan familie F uit wijk P.” Een verborgen oorlogsverklaring, of een vredesvlag.

Bekroond boek

Verhalen in een verhaal. De tentoonstelling zit er vol mee. Van Annalisa zelf zijn geen foto’s: je vindt haar alleen terug op het medaillon om de nek van haar vader. Spada combineerde de foto’s van de politieverslagen van haar dood met de foto’s van de Napolitaanse meisjes. Samen met ontwerper Sybren Kuiper stelde hij een bijzonder vormgegeven fotoboek samen waarin de verhalen in elkaar zijn geschoven: zo bijzonder dat het boek Gomorrah Girl zojuist bekroond is met de eerste prijs van Photography Book Now.

Katrien Duck

De Gomorrah-meisjes staan zelfverzekerd op de foto. Vroegrijp én krachtig. De modeachtergrond van Spada is zichtbaar. Maar niets is hier een maniertje. Spada reist heen en weer tussen zijn twee beroepen: mode in Parijs en verhalen vertellen in Napels. Naar eigen zeggen ontstond het nieuwe werk uit ontevredenheid met de flashy modewereld. Nu is hij blij dat hij heen en weer kan pendelen: met mode sponsort hij zijn documentaire fotografie.
 
“I am not a fashion addicted”. Hoe waar blijkt dat voor Spada, die dieper wil kijken en gebruik maakt van de esthetiek van zijn eerste vak. Het laatste woord is aan Spada’s vriendin: “Uiteindelijk draait het bij Valerio om één ding. Hij is altijd op zoek naar schoonheid.”


(c) Lucy, 2-11-2011. Tekst: Anna van Suchtelen

Gomorrah Girl

De tentoonstelling Gomorrah Girl van Valerio Spada is georganiseerd door FOTODOK en te zien in Flatland Gallery
Lange Nieuwstraat 7, Utrecht
Data: 27 oktober t/m 27 november 2011
Openingstijden: do t/m zo van 12.00 tot 17.00 uur
Meer info: www.fotodok.org