Het verwaarloosde destructieve element

Maar zoals Jules Deelder ook al opmerkte: “Binnen de perken zijn de mogelijkheden even onbeperkt als daarbuiten.” En daar zit nu precies het fascinerende; met elke keuze die een kunstenaar maakt, wordt een andere wereld aan mogelijkheden uitgesloten. Sommigen nemen die keuzes zo radicaal, dat er geen weg terug lijkt. En dat vraagt lef, aldus gastcuratoren Guido Nieuwendijk en Marije Vermeulen van TADAprojects. Zij nodigden zes kunstenaars uit om hun werk te laten zien in het Mondriaanhuis en lieten zich daarbij leiden door een uitspraak van Mondriaan zelf; ”Ik denk dat het destructieve element te veel wordt verwaarloosd in de kunst.”

Dat Marjolijn de Wit deelneemt aan deze tentoonstelling maakt het direct al de moeite waard om te gaan kijken. Na haar afstuderen in 2002 maakte ze grote schilderijen waarin ze verschillende elementen uit binnen- en buitenwereld - veelal contrasten tussen menselijke en natuurlijke sporen - collageachtig combineerde tot onwerkelijke, volle, fijne landschapsinterieurs. Toen ze in 2008 naar Rijksakademie ging, begon ze zichtbaar drastische stappen te nemen; de voorstellingen in haar schilderijen raakten steeds meer uitgekleed, werden abstracter en er kwamen driedimensionale objecten bij. Sinds haar verblijf in het EKWC 2012/2013 werkt ze ook veel met keramiek, volgens De Wit inmiddels een belangrijke, verbindende factor in haar werk. In het Mondriaanhuis heeft ze een ruimte gevuld met opnieuw grote, abstracte olieverfschilderijen en kleine collages, beide met ruimtelijke elementen, structuren van keramiek. Daarnaast, op lage sokkels, liggen allerlei elementen uitgestald; dingen die ergens op lijken, maar toch ook weer niet. Bijvoorbeeld een in een driehoek gerangschikte serie stenen, die afgezien van de kleur onwaarschijnlijk veel op elkaar lijken. Het is intrigerend en onbegrijpelijk; als kijker probeer ik tevergeefs verbanden te leggen, als een beginnend archeoloog geconfronteerd met voorwerpen uit een tijdperk dat nooit heeft plaatsgevonden.

TADAprojects toont ook een serie zeefdrukken van rastekenaar Koen Taselaar;  een vrolijk, kleurrijk experiment van matte gezeefdrukte lagen op glanzend papier. Gevoelsmatig klopt de aanwezigheid van deze dynamische, krachtige beelden; de gelaagdheid, de fragmentatie; het lijkt het idee te bevestigen dat er steeds opnieuw keuzes zijn gemaakt, waarbij er steeds opnieuw andere dingen verloren gingen. Het gevolg van een experimenteerzucht, waarin je onvermijdelijk geconfonteerd wordt met mislukken, afbreken en opnieuw beginnen. In ander werk van Taselaar komen vaak letters voor, of teksten. Hij haalt de betekenisvolle vormen uit hun verband en geeft het door herschikking een soms onvoorziene lading.

De twee kunstenaars aan wiens werk in de meest letterlijke zin destructie ten grondslag ligt, zorgen voor uitgesproken geordende ruimtes. Klaas Kloosterboer is zijn met enamelverf geschilderde doeken te lijf gegaan met een schuurmachine; het karakteristieke patroon van witte, kronkelige lijntjes zijn de zichtbare sporen van deze ongetwijfeld lawaaierige actie. Maar samen leveren de zacht glinsterende doeken een serene ruimte op, een gevoel dat versterkt wordt door de gouden vlag die in het midden van de ruimte traag en vederlicht ronddraait.

Christian Gode brak een van de tentoonstellingsruimtes af. De panelen die de ruimte opdeelde in drie gelijkvormige kabinetjes, zaagde hij diagonaal doormidden waarna hij de vrijgekomen delen op de grond ervoor plaatste, zodat er vier gesloten vierkante ruimtes zijn ontstaan. Een grappig detail is dat door de veranderde lichtinval opeens sporen van een 5 jaar oude, overgeschilderde muurschildering van Guido Nieuwendijk zichtbaar worden.

Afgaand op de titel, had ik meer chaos verwacht, meer zichtbare twijfel en strijd. Maar de kunstwerken die we hier zien, zijn natuurlijk gewoon af, de vertwijfeling ligt alweer achter de makers of wordt gebundeld voor een werk in wording dat opnieuw de vraag oproept; welke schepen moet ik achter me verbranden? Geheel in de geest van Mondriaan is het uiteindelijke resultaat van de destructie heldere ordening.

© LUCY, 3 maart 2016 Tekst: Jantine Kremer
foto's Will Groenhuijsen