Eigenlijk is alles kunst

Kaap op Fort Ruigenhoek

‘Eigenlijk is alles kunst’, staat in kinderhandschrift geschreven op een vragenformuliertje in de Postkamer van Kaap. Het is het antwoord op de vraag ‘Wanneer is iets een kunstwerk?’
Anna van Suchtelen bezocht de negende aflevering van beeldende kunstmanifestatie Kaap, met kunst voor kinderen en volwassenen.
1404 kaap nou en herkauw
Poppetjes aan het dansen van Nou & Herkauw

Toerental

Het is nogal leeg op Fort Ruigenhoek, en dat komt vermoedelijk door de gloednieuwe samenwerking met jeugdtheaterfestival Tweetakt, dat tegelijkertijd opent op de Neude. Sommige bunkerdeuren zijn dicht, en de klauterpaadjes zijn dit jaar ineens keurig afgebakend met touw en paaltjes. De aanwezige kinderen trekken zich er niets van aan: hup onder de touwtjes door, dan kun je alsnog aan boomtakken hangen en van de heuvel af glijden.
     Op het hoogste punt wapperen twee kleurige vlaggen van Fransje Killaars. Dit is het eerste deel van haar Ode aan de Fantasie. In een binnenruimte verderop staat deel 2: drie wanden van gekleurde stof waarop kinderen tekeningen hangen. In de voorste bunker zijn allerlei interactieve installaties te beleven. Sommige werken waren verleden jaar al op Tweetakt. Het Hamsterrad van Jasper van Roden blijft leuk: je pakt een elpee en je legt hem op de pick-up. Vervolgens ga je als een hamster trappen in het reuzenrad, en de muziek (Queen, Talking Heads, Kinderen voor Kinderen, Abba, kies maar uit) speelt op jouw traptempo en verhoogt/verlaagt in toerental met jou mee. Verderop bij Poppetjes aan het dansen van Nou & Herkauw kun je poppetjes knippen die in de computer worden ingevoerd en geprojecteerd op een muur: op jouw bewegingen dansen ze mee.
     De game-makers van Monobanda zijn nadrukkelijk aanwezig, met Mimicry: game-projecties met een bewegend balletje in een futuristisch landschap: in een zandbak kun je al gravend het computerlandschap aansturen en veranderen. En hun Do it yourself DJ is er weer: op een mixtafel maak je met cassettebandjes je eigen soundtrack. Bij Room Races van Lieven van Velthoven race je met digitale autootjes op een racebaan op de vloer, terwijl je analoge obstakels moet vermijden. Allemaal kinderfavorieten, maar is dit beeldende kunst? Het past eerder in het hokje hedendaagse (lees: digitale) doe-activiteiten, maar wat kan de kinderen dat hokje schelen.
1404 kaap kim van erven
Little Oppurtunities van Kim van Erven

Tranen vergieten

Naar buiten, de heuvel op. Daar staat het Huilpaviljoen van Roderick Hietbrink, een wit hoog gebouwtje. De dame die ervoor staat brengt het werk tot leven. ‘Hier mag je tranen vergieten!’ roept ze al van verre. Zij geeft kinderen uitleg voordat ze naar binnen gaan. ‘Dan komen vanzelf de traantjes: dat kan hier’, en na afloop vraagt ze ‘Waren jullie verdrietig daarbinnen?’, of ‘Wil je thuis een huilkamer hebben?’ Ik luister naar een paar antwoorden: ‘Het werkt eerder op de lachlust’ (moeder), ‘Ik wil wel een lachkamer thuis’ (jongen), ‘Omdat alles wit is leidt het me af’ (meisje) en ‘Ik word er heel duizelig van’. Dat laatste, daar kan ik inkomen. De ruimte is zo felwit geschilderd dat ik m’n ogen moet dichtdoen: als je ze openhoudt word je draaierig.  Een goede plek voor meditatie.
    Even verderop hangen twee voorwerpen hoog in de bomen die op omgedraaide gebroken schommels lijken. Te hoog om er bij te kunnen. Dit is werk van kunstenaar Kim van Erven, onderdeel van haar Little Opportunities: sculpturale objecten die op speelgoed lijken – een vervormde wip, erepodium, ring, bal, bok – maar die intussen stiekem kunst zijn. Ze zijn op verschillende plekken te zien, ook in een van de binnenruimtes. De gids legt de kinderen uit: ‘Alles is hier door elkaar gehusseld. De kunstenaar wil je een beetje pesten’. En hij  waarschuwt: ‘Je kunt er niet mee spelen’.
    Kim van Erven is zelf ook aanwezig. Zij luistert naar de gesprekken over haar werk: ‘Is dit voor kinderen?’ en ‘Kun je erop?’. Die verwarring vindt ze leuk: wat haar betreft raken kinderen haar werk aan en doen ze er wat mee. Aan de voetstappen in het zand ziet ze dat kinderen er gebruik van maken: ‘Het is grappig om te zien dat er door het zand gelopen is om op het erepodium te kunnen staan.’
We klimmen naar Fort Fort van Caroline Achaintre: een fort van hout en riet met boomkrukjes binnenin. Het is opgezet om kinderen een geheime plek te bieden. Maar het blijkt dat het hen niet meteen duidelijk is wat je hier kunt doen. Wellicht is het al te veel ingevuld: zoeken kinderen niet juist zelf liever een onverwachte, echt geheime plek?
1404 kaap achaintre
Fort Fort van Caroline Achaintre

Is alles kunst?

Op naar de stad, naar de Neude, om de kunstprojecten te zien die bij Tweetakt staan en later naar Fort Ruigenhoek verhuizen. Maze de Boer heeft met Play een ruimte gevuld met spelletjesborden, stenen, pionnen en blokjes waarmee je je eigen spel mag verzinnen. Mooi voer voor de verbeelding. Straks op Kaap wordt het beste zelfverzonnen spel uitgevoerd. De Oorlogspijp van André van Bergen staat te pronken op het plein; het is een tractor met een compleet orgel erop. Af en toe rijdt hij rond en produceert oorlogsherrie: die hoort op het fort thuis.
     Wat is favoriet bij kinderen? Een mini-enquête leert dat de zandbak met knikkers (Mimicry) en de autobaan (Room Racers) bovenaan staan. Daarbovenuit stijgen de skelters en het klimmen op bunkers en in bomen, maar dat telt nu even niet mee. Maar hoe is het voor volwassenen?
Ik waag de kindertekst ‘Eigenlijk is alles kunst’ te betwijfelen. Werk dat niet speciaal voor kinderen is gemaakt  maar wel monumentaal is in opzet en uitvoering, vind ik het meest geslaagd (Little Opportunities, Huilpaviljoen). Dergelijk werk is schaars op deze lichting van Kaap. De nadruk ligt minder op autonome kunst dan in voorgaande jaren, en Kaap staat nu meer in het teken van interactieve, digitale ervaringen. Dat kan te maken hebben met het samengaan met theaterfestival Tweetakt. Deze samenwerking is qua intentie een gelukkige, wel denk ik dat de autonome kunst binnen de programmering bewaakt moet worden.
    Voor kinderen is alles even leuk, en dat is waardevol. Maar ik voel ook een gemiste kans. Kaap kan voor een kind een eerste kennismaking met kunst betekenen. En het is een beetje jammer dat die kans dit jaar minder benut lijkt te worden dan voorheen.


© LUCY, 23 april 2014. Tekst: Anna van Suchtelen
1404 kaap hamsterrad
het hamsterrad van Jasper van Roden
1404 kaap killaars
de vlaggen van Fransje Killaars

KAAP 2014

Kaap
Fort Ruigenhoek
4 april – 29 juni 2014
www.tweetakt-kaap.nl

l
et op: Kaap is op last van Gemeente De Bilt tijdelijk stilgelegd. Zie de website voor meer informatie en actuele informatie.