foto Ad van Vugt
Een hoeve van lucht
Tegenwoordig moet je op de A28 bij Amersfoort Vathorst even goed opletten. De contouren van een voor de regio karakteristieke hoeve duiken in het naast de snelweg gelegen polderland op. Een groot deel van dit agrarische landschap met haar hoeves met een wolfsdak (een puntdak met afgeschuinde vlakken aan de voor- en achtergevel), is opgeslokt door de nieuwbouwwijk Vathorst. Kunstenaar André Pielage herinnert ons met zijn symbolische gebaar aan dat agrarische cultuurlandschap. Zijn nieuwe hoeve, genaamd Uiverhoeve, bestaat vooral uit lucht. Alles dat zich achter haar omlijning bevindt laat ze zien. Afhankelijk van de rijrichting is dat het restje polderland of de nieuwbouw. De Uiverhoeve past zich aan haar veranderlijke omgeving aan.
De bewoonster van de hoeve die ooit op de plek van het kunstwerk stond, heeft dat ook gedaan. Amersfoort Vathorst moest voor de A28 ontsloten worden en dus moest er ook een nieuwe verbindingsweg komen. Voor de aanleg van die weg diende de bewoonster haar vertrouwde boerderij en erf te verlaten. Een van haar twee walnootbomen staat er wel nog. Zelfs in de winter lijkt de rijk vertakte kruin bescherming te bieden aan het denkbeeldige dakoppervlak van de Uiverhoeve. André Pielage: 'Ik heb mijn ontwerp toegespitst op het huidige gebruik van het landschap: namelijk op de automobilist. Landschappen zijn functioneel geworden in plaats van ervaringsgericht. We doorkruisen ze zonder ze daadwerkelijk te ervaren. Dit kunstwerk brengt het landschap weer even in herinnering.'
Wachten op de uiver
De kunstopdracht van de gemeente had als belangrijkste doel om een landmark te creëren bij de nieuwe toegangsweg naar Vathorst. Het ontwerp van André Pielage is bij het schetsen ontstaan en als zodanig vertaald naar een ruimtelijk object. De contouren bestaan uit staal waar zwart gecoat aluminium omheen gemodelleerd is. De mallen voor het aluminium zijn met de hand gevormd, zodat de lijnen niet strak zijn maar reliëf hebben. In combinatie met de zwarte kleur ontstaat zo het effect van een houtskooltekening in de lucht. En net als de tekening is haar ruimtelijke variant vrijwel tweedimensionaal. Verbrande boerderijen vind ik mooier dan gewone. Ze geven een vleug van een vergaan verleden weer. Dat zie je als je erlangs zoeft. Het werk versmalt tot een paal met daarop een ooievaarsnest, waarna het beeld omklapt en er weer de illusie van een hoeve tevoorschijn komt. Het nest ligt op de denkbeeldige schoorsteen en moet daadwerkelijk een ooievaarsgezin in spe aantrekken. Een knipoog naar de jonge gezinnen in Vathorst maar, serieuzer, bedoeld als teken van geluk en bescherming tegen onheil. Want ook dat symboliseert de ooievaar of ‘uiver’ zoals die vroeger werd genoemd. Het efemere baken van Pielage wordt daarmee ook een soort beschermheilige, hoewel het nog even wachten is op de ooievaar.
Denkbeeldige ruimte
Die bescheiden functie van het werk plus de herkenbare voorstelling moeten iets brengen waar Pielage in zijn werk altijd naar op zoek is. Namelijk levendigheid, alledaagsheid, terloopsheid, of een natuurlijke aanwezigheid. Hij wil ermee bereiken dat zijn publiek een band met het werk opbouwt. Denkbeeldige of zwevende ruimtes zijn terugkerende elementen in zijn oeuvre. Zoals het (lucht)schip dat hij suggereerde met behulp van een dertigtal hoogwerkers. Hij stipt de contouren van een vorm aan waarna de toeschouwer vorm en volume tijdens het kijken vervolmaakt. De strakke geometrie – een ander kenmerk van Pielage’s werk – liet hij in het werk voor Vathorst opvallend genoeg los. De onbevangen lijntekening die uit de losse pols is getrokken contrasteert daar sterk mee. Een terugkerende tegenstelling in zijn werk is dat het altijd vergaande relaties heeft met ruimte, maar zelf uit zo weinig mogelijk middelen bestaat. Zo suggereerde hij een horizontale ruimte in het bos van de Oude Warande in Tilburg door slechts de takken die zich op dezelfde hoogte bevinden wit te schilderen. De Uiverhoeve ervaar je door een afstand af te leggen. Het werk omkadert letterlijk de ruimte om zich heen. Het maakt ruimte beleefbaar terwijl het zelf zo goed als een ontkenning van ruimte is.
© LUCY, 19-12-2014. Tekst: Véronique Hoedemakers. Foto's: André Pielage tenzij anders vermeld
Deze tekst is gepubliceerd in samenwerking met publiekgemaakt.nl
