Op de foto uit de jaren zestig straalt het gebouwtje het voor die tijd typische optimisme en geloof in de toekomst en de vooruitgang uit. Net als bij het Evoluon in Eindhoven of het Atomium in Brussel is de functie enigszins raadselachtig en doemen associaties met wetenschap en science fiction op. Alleen werd bij dit gebouw de toekomst in de kiem gesmoord voor die goed en wel kon beginnen. Het was nog nog niet eens af, toen bleek dat deze sterrentoren door teveel lichtvervuiling nooit dienst kon doen als observatorium. Jarenlang deed het vervolgens roemloos dienst als opslagplek en, getuige de graffiti, als hangplek voor studenten. Naarmate de Uithof verder volgebouwd werd, raakte het steeds meer ingeklemd tussen hoge torenflats; totdat het vandaag de dag bijna aandoenlijk klein aandoet. Mensen die er vanuit de omringende gebouwen op neerkeken vroegen zich af wat de functie er van was.
Nieuwe kans
En toen werd het gevonden door kunstenaar Maarten Vanden Eynde, op zijn ontdekkingstocht in het kader van Zero Footprint Campus (Art + Science = Better Future). Vanden Eynde is gefascineerd door de vraag hoe we vanuit de toekomst terugkijken naar de dag van vandaag. Hij werkt aan een door hem uitgevonden wetenschap, Genetologie, de leer der eerste dingen. Een mogelijk nieuw begin, is voor hem interessanter dan een onvermijdelijk einde. Geen wonder dus dat hij enthousiast werd over de Sterrentoren, gefnuikt in zijn oorspronkelijke functie, maar geduldig wachtend op een nieuwe bestemming. De kunstenaar haalde de opslagruimte leeg, er werden ramen geplaatst en zie daar: een nieuw begin. Hij bracht hier een bonte verzameling bijeen van uitvindingen en onderzoeksprojecten die het Utrecht Science Park (zoals De Uithof tegenwoordig heet), heeft voortgebracht of bezig is voort te brengen. Niet keurig geordend, met verklarende teksten, maar associatief door elkaar gehusseld, zodat je als kijker je eigen verhaal moet verzinnen. Je gaat er beter van kijken, dat wel, maar een beetje onbevredigend is het ook. De essentie van het Science Park is toch de overdracht van kennis, maar hier tast je in het duister over wat je ziet. En dat terwijl het zo intrigerend is, want wat is er ontdekt met die opengesneden rat en is dat nou een koeienmaag?
Heden of verleden?
De medewerker van Zero Footprint Campus vertelt dat medewerkers van de Universiteit soms een specifiek voorwerp uit hun eigen vakgebied herkennen. Ik heb zelf nog een blauwe maandag cartografie lessen gehad en ik meen in een aantal lijnen op een drie koperen plaatjes hoogtelijnen te herkennen. Maar het zou ook kunnen dat ik hier naar iets van de hand van de kunstenaar sta te kijken, want hij schijnt zelf ook objecten toegevoegd te hebben aan deze presentatie en deze plaatjes zijn wel erg esthetisch. Het geeft te denken: hoe zal een geschiedkundige of een archeoloog in de toekomst naar dit soort objecten kijken en ze interpreteren, als de verklarende tekst erbij ontbreekt. De vraag die Vanden Eynde ons stelt is: ‘welke aspecten uit het heden kunnen het verleden het best representeren in de toekomst?’ In de verzameling die hij toont ben ik persoonlijk echter vooral gecharmeerd door het verleden, niet door het heden. Het bezoek aan de Sterrentoren zelf is misschien nog wel het interessantst, door dat bijna romantische gegeven dat de toren nooit zijn functie heeft kunnen vervullen.
Sterren spotten
Maar als het aan de kunstenaar ligt gloort er hoop. Het is zijn bedoeling om van de Sterrentoren een permanente Future Observatory te maken, een ontmoetingsplek waar men wordt omringd door de meest invloedrijke uitvindingen en waar je ongestoord van gedachten kunt wisselen. In de folder voor Future Observartory schrijft hij: ‘The concrete structure is build to last and connects beautifully to the idea of sustainability and longevity with the activity of looking at the stars (both in the sky and in Utecht Science Park and it’s history). Of dat ook gaat lukken zal de toekomst ons leren.
© LUCY, 18-6-2017 Tekst: Carolien de Boer. Foto's: ZFP Campus, Carolien de Boer
