Finger Pointing Worker
De vinger wijst naar het bedrijf Tepco en de Japanse overheid: zij worden beschuldigd van nalatigheid in de nasleep van de Fukushima-kernramp in 2011, die volgde op de aardbeving en tsunami. De gevolgen van deze kernramp strekken zich uit tot op heden: op dit moment is er opnieuw sprake van een lekkende tank met radioactief afval.
Direct na de ramp zag een kunstenaar dat een webcam permanent gericht stond op de beschadigde kernreactor, die alles registreerde op internet. Hij ging naar de centrale en bood zijn hulp aan, trok een antiradioactief werkpak aan en klom naar de camera: een kwartier lang wees hij richting camera. Jullie achter de schermen, de directie van het bedrijf, de regering, zijn schuldig. Deze actie is een ongekende onbeleefdheid in Japan: zo behandel je je meerderen niet. Finger Pointing Worker werd beroemd in Japan, als werk van protest. Ik zie geen naam bij het tekstbordje. Bij navraag hoor ik dat iedereen weet wie de kunstenaar is, zijn naam is een publiek geheim. Maar zodra zijn naam officieel bij het werk staat wordt hij opgepakt.
De activistische daad van de Finger Pointing Worker leidt een intrigerende tentoonstelling in, met actueel werk van een nieuwe generatie Japanse kunstenaars. Now Japan spreidt zich uit over drie verdiepingen. De balans tussen de verschillende kunstuitingen is ondanks de hoeveelheid opvallend evenwichtig. De meest uiteenlopende werken zijn te zien, te horen en te beleven: performance, film, installatie, fotografie, schilderen, collage, een opblaaskonijn van Momoyo Torimitsu als persiflage op het Japanse fenomeen ‘schattigheid’ kawaii (denk aan Hello Kitty), en nog veel meer. Er wordt ook ‘live’ gewerkt: Ataru Sato is bezig met zijn muurtekening, waarin hij naar eigen zeggen de nachtmerries van zich af tekent. Tijdens de pers preview tekent hij onverstoorbaar door.
Direct na de ramp zag een kunstenaar dat een webcam permanent gericht stond op de beschadigde kernreactor, die alles registreerde op internet. Hij ging naar de centrale en bood zijn hulp aan, trok een antiradioactief werkpak aan en klom naar de camera: een kwartier lang wees hij richting camera. Jullie achter de schermen, de directie van het bedrijf, de regering, zijn schuldig. Deze actie is een ongekende onbeleefdheid in Japan: zo behandel je je meerderen niet. Finger Pointing Worker werd beroemd in Japan, als werk van protest. Ik zie geen naam bij het tekstbordje. Bij navraag hoor ik dat iedereen weet wie de kunstenaar is, zijn naam is een publiek geheim. Maar zodra zijn naam officieel bij het werk staat wordt hij opgepakt.
De activistische daad van de Finger Pointing Worker leidt een intrigerende tentoonstelling in, met actueel werk van een nieuwe generatie Japanse kunstenaars. Now Japan spreidt zich uit over drie verdiepingen. De balans tussen de verschillende kunstuitingen is ondanks de hoeveelheid opvallend evenwichtig. De meest uiteenlopende werken zijn te zien, te horen en te beleven: performance, film, installatie, fotografie, schilderen, collage, een opblaaskonijn van Momoyo Torimitsu als persiflage op het Japanse fenomeen ‘schattigheid’ kawaii (denk aan Hello Kitty), en nog veel meer. Er wordt ook ‘live’ gewerkt: Ataru Sato is bezig met zijn muurtekening, waarin hij naar eigen zeggen de nachtmerries van zich af tekent. Tijdens de pers preview tekent hij onverstoorbaar door.
Frozen
Voorafgaand aan de opening vond een paneldiscussie plaats over de huidige stand van zaken binnen het kunstklimaat in Japan. Veel van de 37 deelnemende kunstenaars waren aanwezig. De hoofdvraag was: hoe staat het kunstklimaat ervoor sinds de rampen van 2011?
De kunstenaars aan tafel zijn politiek zeer betrokken: zij proberen de boodschap uit hun land over te brengen in het buitenland. Zij geven aan dat de crisis in Japan een probleem is voor jonge kunstenaars: “We are so poor, we need money for life”. Sommige aanwezige kunstenaars wonen in het buitenland: in Duitsland of Nederland. Kei Takemura uit Berlijn vertelt dat na de tsunami de wens sterker werd om buiten Japan bij elkaar te kruipen. Japanners in het buitenland reageren volgens haar veel opener op de crisis in Japan. Shinji Ohmaki legt uit dat iedereen in 2011 bevroor: we wilden in beweging komen maar we konden niet bewegen: “My mind is frozen.” Hij legt uit dat de Japanse overheid de bevolking in earthquake drills traint om stil af te wachten. In deze oproep tot passiviteit schiet communicatie erbarmelijk tekort.
De kunstenaars aan tafel zijn politiek zeer betrokken: zij proberen de boodschap uit hun land over te brengen in het buitenland. Zij geven aan dat de crisis in Japan een probleem is voor jonge kunstenaars: “We are so poor, we need money for life”. Sommige aanwezige kunstenaars wonen in het buitenland: in Duitsland of Nederland. Kei Takemura uit Berlijn vertelt dat na de tsunami de wens sterker werd om buiten Japan bij elkaar te kruipen. Japanners in het buitenland reageren volgens haar veel opener op de crisis in Japan. Shinji Ohmaki legt uit dat iedereen in 2011 bevroor: we wilden in beweging komen maar we konden niet bewegen: “My mind is frozen.” Hij legt uit dat de Japanse overheid de bevolking in earthquake drills traint om stil af te wachten. In deze oproep tot passiviteit schiet communicatie erbarmelijk tekort.
Radiation is great!
De gebeurtenissen van 2011 introduceren iets nieuws in de Japanse kunst: actievoeren. Japanse kunst vindt over het algemeen zijn uitdrukking in een mythische esthetiek, beïnvloed door het zenboeddhisme. De werken in de tentoonstelling zijn – onafhankelijk van de boodschap die zij uitdragen – opvallend mooi. Nu treden kunstenaars ook naar buiten met activistisch werk, waarin zij maatschappijkritiek uiten. Zen en actie gaan hier hand in hand. Moderator van het panel Kai van Hasselt verwoordde de kern van de tentoonstelling aldus: “There is a strong sense of zen-mythic ecology in the works, that triggers the imagination.”
Het kunstcollectief Chim↑Pom richt zich op pure actie: het ging naar de plek van de aardbeving waar vrijwilligers komen helpen. In hun video vormen ze een kring en schreeuwen 100 keer een aanmoedigings-yell met onder andere de tekst ‘Radiation is Great!’, zo dwingend dat het beangstigend wordt. Bij kunstenaar Ryohei Usui gaan actie en zen samen: hij maakt subtiel werk van een ecologisch onderwerp. Na de ramp werden waterflessen gehamsterd uit angst voor besmet kraanwater. Van gevonden waterflesjes giet hij flesjes van glas: plastic afval wordt zo een kwetsbaar en kostbaar materiaal. Usui zet de nieuwe flesjes terug op de plek waar hij ze vond, en maakt hiermee een poëtisch actiegebaar.
Het kunstcollectief Chim↑Pom richt zich op pure actie: het ging naar de plek van de aardbeving waar vrijwilligers komen helpen. In hun video vormen ze een kring en schreeuwen 100 keer een aanmoedigings-yell met onder andere de tekst ‘Radiation is Great!’, zo dwingend dat het beangstigend wordt. Bij kunstenaar Ryohei Usui gaan actie en zen samen: hij maakt subtiel werk van een ecologisch onderwerp. Na de ramp werden waterflessen gehamsterd uit angst voor besmet kraanwater. Van gevonden waterflesjes giet hij flesjes van glas: plastic afval wordt zo een kwetsbaar en kostbaar materiaal. Usui zet de nieuwe flesjes terug op de plek waar hij ze vond, en maakt hiermee een poëtisch actiegebaar.
Galaxy wash
Een ander voorbeeld van subtiel en visueel mooi werk waarin een ecologische boodschap verstopt zit is de film Galaxy Wash van Masaru Iwai, een kunstenaar die werkt met zogenaamde cleansing acts, rituelen rond schoonwassen. Je ziet een glazen waterbak van onderaf gefilmd waarin van alles drijft dat door twee handen wordt afgewassen: eerst de gewone vaat, een bord, een beker, maar de drijvende voorwerpen worden steeds vreemder: een wortel, een diepvrieskip, papier, een zwemmende vis. Het water vertroebelt door de actie van het wassen en er ontstaat een nieuwe kosmos, de galaxy uit de titel, dat trouwens ook een merk is van wasmachines.
Een andere kunstenaar die met behulp van troep een magisch beeld weet op te roepen is Teppei Kaneuji. Hij maakte van plastic wegwerpartikelen Blank Map: door alle felgekleurde producten te bestrooien met gipspoeder wordt het een uniform geheel, een idyllisch sneeuwlandschap.
Een andere kunstenaar die met behulp van troep een magisch beeld weet op te roepen is Teppei Kaneuji. Hij maakte van plastic wegwerpartikelen Blank Map: door alle felgekleurde producten te bestrooien met gipspoeder wordt het een uniform geheel, een idyllisch sneeuwlandschap.
Zen en de kunst van verfijning
Aandacht voor ambachtelijkheid en voor het (soms extreme) detail is nadrukkelijk aanwezig in Now Japan. De herwaardering van het ambacht in de beeldende kunst is overal in opkomst, ook in Nederland. In Japan is die waardering nooit weggeweest. Ook zijn in Japan uiterlijk en verpakking van groot belang: het meest simpele product dat je koopt, ontvangt of weggeeft wordt uiterst zorgvuldig en mooi verpakt. Tuinen zijn tot in de puntjes bijgewerkt volgens zenfilosofische principes: en dezelfde verfijnde zen-gerichte aandacht vind je terug in gebouwen en interieurs.
Kunstenaar Yuken Teruya knipte uit een stapel kranten een landschap: piepkleine plantjes groeien uit het papier. Magie en ecologie lopen gelijk op: de rampen worden verslagen in de kranten en daaruit rijst nieuw leven. Takahiro Iwasaki laat uit een slordige hoop handdoeken en dekens piepkleine torens en zendmasten verrijzen, gemaakt met draden van de stapel stof. En het toppunt van verfijning: de bladeren van Yumiko Morisue die tussen de vergane bladnerven door haar gekleurde draden borduurt.
De aandacht voor het verfijnde wil niet zeggen dat de blik enkel naar binnen is gericht. Juist het reizen van deze nieuwe generatie en het wonen in het buitenland zorgt ervoor dat het thuisland objectiever beschouwd kan worden. Zo vertelde Kei Takemura in de paneldiscussie dat zij vanuit Berlijn beter zicht heeft op wat in haar thuisland gebeurt. In haar werk They’re still alive in both cities heeft zij twee palmbomen verwerkt: een Japanse soort uit Californië die ooit cadeau is gedaan door Japan maar nu als uitheemse boomsoort gerooid gaat worden, is verweven met dezelfde boomsoort uit Nagoya. Takemura zegt: “It’s because I am in between Japan and other worlds that I can make this.” De palm is voor haar een icoon geworden voor een Japanse kunstenaar in het buitenland: net als de palmboom is de kunstenaar zelf ook een foreign icon.
(C) LUCY, 29-9-2013. Tekst: Anna van Suchtelen
Kunstenaar Yuken Teruya knipte uit een stapel kranten een landschap: piepkleine plantjes groeien uit het papier. Magie en ecologie lopen gelijk op: de rampen worden verslagen in de kranten en daaruit rijst nieuw leven. Takahiro Iwasaki laat uit een slordige hoop handdoeken en dekens piepkleine torens en zendmasten verrijzen, gemaakt met draden van de stapel stof. En het toppunt van verfijning: de bladeren van Yumiko Morisue die tussen de vergane bladnerven door haar gekleurde draden borduurt.
De aandacht voor het verfijnde wil niet zeggen dat de blik enkel naar binnen is gericht. Juist het reizen van deze nieuwe generatie en het wonen in het buitenland zorgt ervoor dat het thuisland objectiever beschouwd kan worden. Zo vertelde Kei Takemura in de paneldiscussie dat zij vanuit Berlijn beter zicht heeft op wat in haar thuisland gebeurt. In haar werk They’re still alive in both cities heeft zij twee palmbomen verwerkt: een Japanse soort uit Californië die ooit cadeau is gedaan door Japan maar nu als uitheemse boomsoort gerooid gaat worden, is verweven met dezelfde boomsoort uit Nagoya. Takemura zegt: “It’s because I am in between Japan and other worlds that I can make this.” De palm is voor haar een icoon geworden voor een Japanse kunstenaar in het buitenland: net als de palmboom is de kunstenaar zelf ook een foreign icon.
(C) LUCY, 29-9-2013. Tekst: Anna van Suchtelen
