De sokkel van Kingma

blog 8

Eén oogopslag en het is duidelijk dat de kunstwerken in de beeldentuin op de Croeselaan uit heel verschillende perioden komen. De werken van Kingma zijn onmiskenbaar gemaakt in de 60er en 70er jaren. Geabstraheerd, bijna amorf, monumentaal, op een sokkel en meestal in steen of brons.
In de 60er jaren verdwijnt de schilderkunst naar de achtergrond en krijgt beeldhouwkunst weer de aandacht. Verder gebeurde er ook van alles. In musea komen performances, videokunst, lichtkunst en Minimal Art aan bod. Ook de conceptuele kunst, het concept van het kunstwerk, komt tot bloei.

Paul Kingma (1931-2013) maakte als beeldhouwer een aantal werken voor de openbare ruimte in Utrecht. Jonas en de Walvis (1968) voor een school in Lunetten en ook Het Bolwerk, De Reis en De Menselijke Ontmoeting. Deze laatste drie bronzen beelden zijn in 1971 ontworpen als drieluik voor het Jaarbeursplein.

Het Bolwerk, De Menselijke Ontmoeting en De Reis zijn destijds geïnspireerd op het achterliggende idee waarop Hoog Catharijne is gebaseerd. De hol gegoten beelden legden op symbolische wijze een verband tussen de dynamiek van onze samenleving en dat wat plaats vindt in de gebouwen zelf. Het Bolwerk werd oorspronkelijk geplaatst voor kantoorgebouw Van Sypesteyn, De Ontmoeting voor complex Kranenburg en De Reis voor het gebouw Leeuwenstein. Kantoorgebouwen opgetrokken uit beton en een horizontale belijning. In die tijd spraakmakend en vernieuwend.

Toen het stationsgebied begin deze eeuw op de schop ging moest er voor de beelden een andere plek gezocht worden. Nu staan ze in het beeldenpark aan de Croeselaan.
De Amerikaanse kunstenaar Jessica Stockholder heeft een tijdelijk werk gemaakt waarin ze Groot Gezadeld Paard van Hans Wimmer (1952) verbindt met De Ontmoeting (1971) van Paul Kingma. Daarmee geeft ze aan hoe de beeldende kunst zich ontwikkelt op basis van gemaakt werk, op de geschiedenis van de kunst.

Kingma werd vooral bekend met zijn zware Kingmatafels, die hij eind jaren zestig maakte. Vanuit bewondering voor het leven en de geschiedenis van de aarde legde hij tafels in met stukken steen en materialen die hij over de hele wereld verzamelde. Nu worden veel van die tafels te koop aangeboden op internet. Ze zijn loodzwaar.
Ook maakte hij tableaus met fossielen en versteend hout. Hij zei er zelf over dat het een op zichzelf staande vormgeving is die nadien als tafel benut kan worden.
Paul Kingma werd in 1961 de eerste directeur van het Instituut voor beeldende expressie in Amersfoort en gaf er vijf jaar lang mozaïeklessen.


De vakman

Bijna alle beelden van de gemeente Utrecht zijn geplaatst door aannemer Hans Baars uit Hagestein. Ook die van Kingma. Baars ontwierp er zelfs nieuwe sokkels voor.
Eerst zouden de beelden herplaatst worden op de begraafplaats in Tolsteeg. Toen werd Beeldentuin Croeselaan bedacht. De werken konden daar, vlakbij hun oorspronkelijke plek bij de Jaarbeurs, terugkomen. Maar wel op een minder hoge, of andersoortige sokkel.


Hans Baars ‘Oorspronkelijk stonden de beelden op een gewassen grinten sokkel. Ik dacht ik ga het anders doen en maak een variatie op het grint. De nieuwe betonnen sokkel is nu belegd met ovale platte stukjes steen. Je kunt hem nu makkelijk schoonmaken als ze hem bekladden’. ‘Er moest overigens ook nog een sokkel voor het paard komen. Het was heel kort dag. En toen vertelde Jessica Stockholder dat zij iets met staal ging doen. Op deze termijn kon ik mijn ontwerp voor een stalen sokkel niet uitbesteden. Met beton met wat kleurstof, zodat het er niet zo beton-achtig uitziet, goot ik zelf een sokkel. Nat woog hij 2,5 ton. Het beeld dat er opgezet zou worden, Groot Gezadeld Paard, was een behoorlijk beeld’.


Met zijn vader heeft Hans Baars vanaf 1982 het beeldenpark op de Maliebaan ingericht. Nu is hij volledig betrokken bij het herplaatsen van weesbeelden uit de gemeentelijke collectie op de Croeselaan.

‘Vroeger rekenden wij uit hoeveel beton er onder het beeld moest komen. Wij maakten een fundering en storten beton ter plekke. Nu zijn er stelconplaten. Ze zijn bij de inrichting van het park al op de ingetekende plekken gelegd’.
Hans Baars is een vakman die kunstwerken plaatst en erfgoed in de stad restaureert. Hij werkt al jaren met kunstenaars samen. Die leveren hem dan een tekening aan voor installatie of huren hem in om hun beeld te vervoeren, te behandelen of te restaureren. Zo heeft hij laatst ook de werken van o.a. Ruud Kuijer met een waxcoating behandeld, zodat ze minder ernstig aangetast kunnen worden door eventuele graffiti.
‘Met beeldende kunst moet je heel voorzichtig zijn. Er zijn mensen die met allerlei apparaten op die beelden werken, maar je moet voorzichtig zijn met een coating. Je kan echt niet zandstralen. Dan zou je weer opnieuw moeten polijsten. Dus ik wil het liever zelf doen’.

© LUCY tekst Elaine Vis