Nieuw Muziekpaleis in Utrechts Märklin-landschap

TivoliVredenburg is vooralsnog de naam van het kolossale muziekpaleis-in-wording aan het Vredenburg. De nieuwe muziektempel begint steeds meer haar definitieve gedaante aan te nemen en manifesteert zich prominent in de Utrechtse binnenstad. Was het oorspronkelijke ontwerp (1972) van architect Herman Hertzberger (1932-) nog gebaseerd op de menselijke maatvoering; de aanblik van het nieuwe Utrechtse muziekwalhalla maakt van de toeschouwer een klein poppetje in een Märklin-landschap. Eén ding staat vast: je kunt niet langer om het ‘stippengebouw’ heen.
1212 muziekpaleis 5
gezien vanaf het Smakkelaarsveld (foto Joris Roovers)

Schaalvergroting

Nog geen dertig jaar na de bouw van het Muziekcentrum Vredenburg ontstond er een discussie over de levensduur van het gebouw. Het Muziekcentrum paste volgens de Gemeente Utrecht niet langer in de toekomstvisie voor de stad, dus besloot men na een referendum tot verbouwing van het oorspronkelijke ontwerp met een enorme schaalvergroting tot gevolg. De grote zaal is het enige overgebleven relikwie uit het oude ontwerp en biedt met vier andere muziekzalen vanaf 2013 plaats aan ruim 5000 stoelen.

Het nieuwe gebouw vormt het gezamenlijke onderkomen voor het Muziekcentrum Vredenburg, het poppodium Tivoli en het Jazzcentrum SJU. Het ontwerp staat opnieuw onder supervisie van architect Hertzberger in co-creatie met enkele andere Nederlandse architectenbureaus, zoals Jo Coenen&Co, NL Architects en
Architectuurcentrale Thijs Asselbergs die ieder de uitvoering van een muziekzaal voor hun rekening namen. Met het persoonlijk handschrift van de afzonderlijke architectenbureaus moet TivoliVredenburg hét culturele gebouw van Nederland worden. Ze stelt zich daarmee iets minder bescheiden op zoals haar voorganger uit de jaren ’70 van de twintigste eeuw. 

1212 muziekpaleis 2
(foto Joris Roovers)

Huiskamer

Het Muziekcentrum was destijds een voorbeeld van laagdrempeligheid, zowel in de veelzijdige muziekprogrammering als in haar architectuur. Hertzberger zag het centrum als de ‘huiskamer’ van de stad met het aangrenzende plein als onderdeel van het gebouw. De bezoeker mocht op geen enkele manier een drempel ervaren, maar moest zich door het straatbeeld naar binnen laten leiden. Het gebouw vormde de verbinding tussen het moderne winkelcentrum Hoog Catharijne en de oude binnenstad. De lage bouwvolumes, de verschillende nisjes en uitstekende volumes vormden een aaneenschakeling van losse plekken, geïnspireerd op de menselijke maat. 

Baken in de lucht

De inmiddels tachtigjarige Hertzberger breekt in het huidige ontwerp echter los van die stedelijke wortels en presenteert het muziekpaleis als een vrijstaand gebouw, uitkijkend op de nieuwe Catharijnesingel. De gevelzijde aan de singel zal met de toekomstige plaatsing van terrassen als toegangspoort fungeren voor het nieuwe stationsgebied. In het ontwerp is bovendien besloten om de gehele expeditie ondergronds te laten plaatsvinden, zodat de andere stedelijke verbinding met de oude binnenstad in tact blijft. Waar het oude ontwerp nog een relatie zocht met de omringende bebouwing lijkt dit nieuwe muziekpaleis boven alles uit te stijgen. Wanneer je vanaf Utrecht Centraal het Vredenburg nadert sta je plots oog in oog met een grote vierkante doos. Door de toepassing van een glazen ‘voetstuk’ zweeft het gebouw als een baken in de lucht. 
1212 muziekpaleis kleur
Het verlichte muziekpaleis vanuit de bus (foto MS)

Unheimisch

Of die geplande stedelijke verbinding daadwerkelijk tot haar recht komt zal de komende jaren moeten blijken. De aanblik vanaf het Vredenburg oogt momenteel eerder intimiderend dan verbindend en de kant van het stationsgebied is nog volop in ontwikkeling. Hoewel ik een dergelijk ontwerp van een van Nederlands beste architecten enkel kan toejuichen, bekruipt me toch iedere keer een unheimisch gevoel bij het zien van het grootschalige nieuwe muziekgeweld. Alsof een indringer zich een deel van de stad heeft veroverd. Zullen de Utrechters dat destijds ook van de ‘huiskamer’ gezegd hebben? Wat een ouderwetse gedachte.

(c) LUCY, 11-12-2012. Tekst: Joris Roovers
1212 muziekpaleis DO

Meer over het muziekpaleis

Meer informatie en foto's van de bouw vind je op de website van CU2030.