Wandelen, observeren en je verwonderen. Het is een bezigheid die kunstenaars door de tijd heen beoefend hebben. De cadans van het lopen maakt het hoofd leeg en door te observeren wordt nieuwe inspiratie opgedaan. Kunstenaarscollectief Expodium organiseert iedere derde donderdag van de maand een ‘nightwalk’ door het Werkspoorkwartier. LUCY liep op 21 april jl mee.
Een nachtwandeling terwijl het nog licht is. Dat voldoet niet helemaal aan de verwachtingen, maar dat komt goed uit, want ‘flirt with the unexpected’ is de bedoeling van deze wandeling door het Werkspoorkwartier. Dus hup, op de fiets naar Station Zuilen, waar Friso Wiersum van Expodium de ‘nightwalkers’ van deze avond opwacht.
Hij start de avond met een korte uitleg over kunstenaarscollectief Expodium, dat naast hem zelf, uit Nikos Doulos en Bart Witte bestaat. Expodium doet onderzoek naar stedelijke gebieden, de manier waarop deze gebruikt worden en hoe dat mogelijk anders zou kunnen. Binnen het project ‘Unmaking the Netherlands’ gebruiken ze drie methoden: Urban cannibalism, Play en Walking Culture. ‘Urban cannibalism’ gaat uit van de stad als een organisme, dat door meer factoren gevormd wordt dan alleen de menselijke. Zodra de mens niet oplet verovert de natuur bijvoorbeeld al snel weer terrein. ‘Play’ stimuleert en analyseert alle verschillende manieren waarop mensen de stad anders gebruiken dan de manier waarop de ontwerpers er van het bedacht hadden. ‘Walking Culture’ gebruikt wandelen en dwalen als een manier voor bewust observeren en aanwezig zijn in een gebied en onderzoekt de vraag of de gegevens die dat oplevert nieuwe informatie biedt voor de ontwikkeling van dat gebied.
Dat klinkt wat abstract, maar gelukkig beginnen we de wandeling met een concrete opdracht: teken uit je hoofd een plattegrond van het Werkspoorkwartier. Mijn beeld van dit gebied blijkt vooral bepaald door wat ik er vanuit de trein van zie en door de route van de stadsbus naar Kidzcity en de sporthal. Als ik later door het gebied dwaal blijken er complete gebouwen en straten niet in mijn geheugen te zijn opgeslagen en gebouwen die hier helemaal niet staan, zijn er in mijn hoofd juist aan toegevoegd. Ik zie blijkbaar meer niet dan wel als ik me door de openbare ruimte begeef, of in ieder geval kijk ik heel selectief. Het is een constatering die Alexandra Horowitz ook doet in haar boek ‘On looking. Eleven walks with expert eyes’. Deze Amerikaanse schrijfster maakte elf keer dezelfde wandeling door haar haar eigen woonbuurt, maar steeds in gezelschap van een andere expert. Van haar peuterzoontje tot een kunstenaar, van een typograaf tot een geoloog. Iedere keer wordt haar aandacht op andere aspecten gevestigd en opent zich een andere wereld voor haar. Alle gegevens bij elkaar leveren een veel rijker en gevarieerder beeld op van haar woonbuurt dan ze voordien voor mogelijk had gehouden.
Het boek is een inspiratiebron voor de Nightwalks van Expodium. Elke maandelijkse wandeling wordt vanuit een ander perspectief gedaan en alle informatie samen zal een nieuw beeld opleveren over het Werkspoorkwartier. Vanavond gaan we de wandeling maken vanuit het aandachtsgebied ‘geluid’. We krijgen drie vragen mee: welk geluid verwacht je bij dit gebied, welk geluid associeer je met dit gebied en welke (onverwachte) geluiden hoor je tijdens je wandeling. We starten gezamenlijk, waarbij Friso ons hier en daar informatie geeft over de geschiedenis van dit gebied waar tot de jaren ’80 de Werkspoorfabriek en Demka nog volop in bedrijf waren en werk boden aan veel mensen uit de wijk Zuilen. Maar al snel waaieren we uit en dwalen afzonderlijk van elkaar rond. Een beetje unheimisch is het hier en daar wel, maar dat komt vooral door de visuele informatie: verlaten bedrijven, hoge hekken, geen mens te bekennen. Als je puur op je gehoor af gaat lijkt het wel alsof je in een park bent, met vogels die fluiten, een pauw die schreeuwt en vooral: stilte. De stilte wordt af en toe doorbroken door een voorbijrijdende trein en dat geluid van metaal op metaal blijkt beter te passen bij het geluid dat ik vooraf associeerde met dit gebied. Hoewel de temperatuur deze avond verre van zomers is, blijken alle deelnemers na afloop de opgevangen geluiden met een zomeravond te associëren. Flarden van gesprekken, een knetterend vuurtje en de vogels dragen daar ongetwijfeld aan bij. Blijkbaar kun je je omgeving op een andere, onbevooroordeelde manier ervaren, als je uit je comfort zone stapt en je openstelt voor nieuwe ervaringen.
"And one does not get lost, but loses oneself, with the implication that it is a conscious choice, a chosen surrender, a psychic state achievable through geography" ∼ Rebecca Solnit - A Field Guide To Getting Lost, Canongate Books, 2006
Na afloop praten we nog even na in het proeflokaal van de Oproer brouwerij, waar je ter plekke gebrouwen biertjes kunt drinken. Friso legt uit dat de methode ‘Walking Culture’ zijn wortels heeft in de beweging van de Situationisten en dat naast Alexandra Horowitz ook Rebecca Solnit een inspiratiebron vormt. De Situationistische beweging ontstond in de jaren ’50 en keerde zich tegen het keurslijf waarin zowel het kapitalistische als het communistische systeem de moderne mens perste. Dit gold ook voor de leefomgeving van de mens, die helemaal vormgegeven werd vanuit economische uitgangspunten. Het situationistische devies dat daar tegenover geplaatst werd was: laat je meedrijven door het leven, raak op drift. Het leven moet weer een avontuur worden! Dwalen en je verwonderen dus. Het kan iedere derde donderdag van de maand met Expodium.
©LUCY 28-4-2016 Tekst: Carolien de Boer, wandeling 21 april 2016