Stille Omgang

Een verborgen parel aan de grens van Amersfoort: het Eemklooster. Dit in 1932 gebouwde klooster is ontworpen door B. J. Koldewey en heeft de status van rijksmonument omdat het een uniek complex is dat nog voor een groot deel intact is. Het omvatte een meisjesinternaat, een lyceum en een kweekschool. In totaal was er ruimte voor 500 zusters en meisjes. Het klooster behoorde tot de congregatie van de Zusters van Onze Lieve Vrouw van Amersfoort, die in 1822 is opgericht. Tot 1981 was er een internaat voor meisjes, daarna werd het gebouw veel gebruikt als conferentiecentrum. In 2009 zijn de laatste zusters vertrokken.

Om het kloostercomplex, dat bestaat uit een reeks geschakelde hoven, ligt een groot buitenterrein met een parkachtige tuin aan de voorzijde en aan de achterkant een bos en grote speelweide. Het terrein als geheel is circa 26.000 m2 groot en sowieso een bezoek waard.

Hier vindt deze zomer Stille Omgang plaats, een tentoonstelling met grotendeels op de locatie afgestemde kunstwerken van natuurlijke materialen. Kunst die werkt met en in de natuur. Veertien kunstenaars dragen eraan bij. Hun werk voegt zich op verschillende manieren in de omgeving. Meteen bij aankomst valt het woord ‘hier’ op dat in grote letters op het grasveld staat. Je bent er zou het kunnen zeggen, maar Johan Sietzema roept met dit werk ook vooral op er echt te zijn. Hier en nu. Net als in zijn tweede werk: een vest van van wilgentenen dat je kunt aantrekken om even stil te blijven staan. De armen gespreid in de korte mouwen, een open houding om de wereld te verwelkomen. Het lijkt een ritueel om het de reis van je af te schudden en echt op deze plek aan te komen.
We staan dan bij de entree van het gebouw, waarvoor een paar treden lager een enorme vijver ligt die je verder het park in lokt. In het water drijft een foto, een herinnering aan wat er was. Carola Mokveld maakte het werk naar aanleiding van de ziekte van Alzheimer die de herinneringen van haar vader uitwist. Een mooi beeld, deze foto die niet meer compleet is, stuurloos dobberend op het water.
Ook het werk van Chiel Kuijl oogt fragiel. Onder het bladerdak van een enorme boom op een open plek in het park, spande hij een netwerk van touwen dat op de wind heen en weer beweegt. Als een natuurlijk systeem waarin alles verbonden is. Aan een grote tak hangt een schommel. Als je erop zit deint het hele netwerk mee.
Iets soortgelijks gebeurt in de werken van Peter Huibers. Op twee plekken hangt een mobile van horizontale planken tussen de bomen die heel langzaam ronddraait, een trage beweging waardoor de compositie steeds verandert en de tijd even stilstaat.
Het werk is ook een spel met de titel Stille Omgang, zo ook de bijdragen van Jan Everwijn die 12 boomstronken ondersteboven in een cirkel zet rondom de stronk van een gouden regen. Net als in zijn tweede werk toont hij een kant die normaliter niet te zien is: de wortel. In Mediation is het de binnenkant van de stam die we te zien krijgen, opgepoetst en glanzend, een sterk contrast met de ruwe bast van de bomen om het werk heen.

De route duikt nu het bos in, waar een stil en donker pad is opgefleurd met paarse sluiers die als geesten tussen de bomen hangen. Een ingreep van Peggy Eras. Het is een van de werken in Stille Omgang die verwijst naar spirituele en/of religieuze symboliek.
Hedy Hempe pakt een eind verderop het meest robuust uit. Van takken die ze in het bos vond bouwde ze een grote sculptuur. De takken leunen tegen elkaar als in een schuilplaats, maar laten een cirkel open. Een beeld dat zich hier duidelijk thuisvoelt en goed past qua formaat en plaatsing.
Yolanda van Dongen en Jacomien Boonstra hingen een serie grote portretten tussen de bomen, getekend op halftransparant steigerdoek, waardoor ze ijl aanwezig zijn en niet te zeer domineren. Steigerdoek wordt door meerdere kunstenaars gebruikt. Het is bestand tegen de elementen en verwijst naar de bouwplannen die er voor het terrein van Eemklooster zijn. In de toekomst komen er woningen op het terrein om het klooster en een parkeergarage onder het grasveld.

Verwijzingen naar religie en de zusters van het klooster, aandacht voor het hier en nu, stilstaan, contemplatie, het zijn thema’s die zich als vanzelf aandienen op deze plek. Elsbeth en Hester Pilz combineren elementen als bidstoelen en een doopvont met fragmenten uit de natuur. Als relieken liggen foto’s van een dode vogel of een zwemmend lichaam verborgen in kastjes en kommen tussen de bomen. Een uitnodiging om stil te staan en de bijzonderheden van de natuur op te merken. Ook Thea van Vliet doet dat. Zij maakte raamwerken van bladeren en veren die ze ophing om een schoongeveegde plek in het bos, als een natuurlijke kapel. Een ode aan de natuur. Niet toevallig is dat dichtbij de begraafplaats van de zusters van Onze Lieve Vrouw van Amersfoort.
Daar op die begraafplaats plek, heeft Carola Mokveld een eerbetoon gemaakt aan de 139 zusters die hier ooit te rusten lagen. Onder de hoede van het witte kruis tegenover het hek staan in een cirkel 139 emmers met witte lakens erin. Zwart en wit als verwijzing naar de kleuren van het habijt en naar het werk dat ze hebben verzet. Een stil, tijdelijk momument.

Stille Omgang is georganiseerd door Elganan Jelsma en Peggy Eras, binnen het kader van de Open Call regeling, waarmee Gemeente Amersfoort sinds 2018 ruimte biedt aan bijzondere projecten. Jelsma en Eras organiseren met enige regelmaat tentoonstellingen en zijn zelf ook kunstenaar. Ook hier hebben ze een werk bijgedragen. Jelsma deed dat met een moeder met kind: Maria en haar moeder Anna, een thema dat in veel van haar werk terugkomt. Centraal staat daarin de kennis die Anna aan haar dochter doorgeeft, weergegeven in reepjes steigerdoek als een silhouet dat beschermend achter het kind staat. Peggy Eras hing de paarse geesten tussen de bomen, en haar Klaaglijn een langer lopend project waaraan zij steeds toevoegt. De Klaaglijn is een waslijn met fragmenten stof waarop citaten van klagende mensen staan. Een hoop klachten waarbij je alleen maar denkt: waarom zeuren mensen zo. Het lijkt op deze plek allemaal niet zo van belang.

Tot slot het werk van Jos Smink, die als enige deelnemer het Eemklooster al lange tijd kent. Hij ging naar de jongensschool aan de andere kant van het hek. Op de plek waar hij vaak door het hek keek staan zijn twee abstracte knotwilgen als vreemde objecten in het bos. In hun ‘knot’ een spiegel waarin het bladerdak en de hemel te zien zijn. Wederom een moment van rust en inkeer, zoals in de hele route. Stille Omgang doet zijn naam eer aan. Geen uitbundige werken, maar een aangename wandeling. Een bijzondere locatie waar de kunst de aandacht op vestigt met werken die de aandacht hier houden, bij de plek en het moment. Waar de rest van de wereld even heel ver weg is.
==

Stille Omgang
Met werk van: Hedy Hempe, Chiel Kuijl, Carola Mokveld, Hester Pilz & Elsbeth Pilz, Johan Sietzema, Jos Smink, Yolanda van Dongen & Jacomien Boonstra, Peggy Eras, Elganan Jelsma, Jan Everwijn, Peter Huibers en Thea van Vliet.

Het Eemklooster
Daam Fockemalaan 22
3818 KG Amersfoort
Dagelijks t/m 30 oktober 2022, 10.00 - 20.00 uur

Op verschillende momenten zijn er lezingen en gesprekken met de kunstenaars: Maandag 6 juni, 11 uur: lezing Hedy Hempe in de kapel van het Eemklooster

Zaterdag 11 juni om 11 uur: Chiel Kuijl, Peggy Eras, Peter Huibers/ Duo Sonido

Voor meer info zie: https://www.pubart.nl/Tentoonstellingen/Land-Art-Stille-Omgang

© LUCY, 1-6-2022 tekst en foto's Marjolein Sponselee

LUCY volgt voor Gemeente Amersfoort de projecten die in het kader van de Open Call regeling tot stand komen.