zendingsdrang
In het feit dat Utrecht nog niet veel galeries voor hedendaagse kunst telt, ziet Oscar Larik een uitdaging. Hoewel de galerie recent geopend is, merkt hij nu al dat het contact met andere galeriehouders goed is en dat er veel bereidheid is tot samenwerking. ‘Als we de handen ineen slaan om hedendaagse kunst in Utrecht op de kaart te zetten, kan men niet langer om ons heen’. Larik wil interessante en uitdagende exposities tonen, waarin ruimte is voor experiment. Alle vormen van beeldkunst, van performance tot tekening, kunnen een plek krijgen. Daarbij wordt niet enkel de galerieruimte ingezet; hij zal ook zoeken naar andere plekken in Utrecht waar bijvoorbeeld installaties en performances kunnen worden getoond. Het commerciële succes moet volgens Oscar Larik een resultaat zijn van een interessante expositie, en niet andersom. ‘Het draait niet alleen om de verkoop. Ik vind het ook belangrijk dat bepaalde kunst gezien wordt. In die zin heb ik wel een beetje zendingsdrang.’
sgoed jongen
Zowel gevestigde kunstenaars als opkomend talent krijgen een plek in de galerie. Daarbij is niet alleen de samenwerking tussen de galerie en de kunstenaar van belang, maar ook de wisselwerking tussen kunstenaars onderling. Kunstenaars die elkaar aanvullen of juist complementeren, direct of indirect op elkaar reageren, of onverwachte paralellen zichtbaar maken: daarin schuilen elementen die een expositie sterker kunnen maken.
Een voorbeeld van zo’n samenwerking is te zien in de nieuwe expositie ’s goed jongen. Hierin staan beeldend kunstenaars Vincent Dams (Eindhoven, 1983) en Toon Teeken (Heerlen, 1944) centraal. Toon Teeken was ooit leraar van Vincent Dams op de kunstacademie, wat hun relatie tot elkaar en elkaars oeuvre een interessante laag geeft in de expositie. De gemoedelijk klinkende titel en het beeld van de expositie waarop ‘de meester’ de hoed doorgeeft aan ‘de leerling’ verwijst naar deze band. Teeken is een rasechte schilder, terwijl Dams’ oeuvre uiteen loopt van schilderijen tot installaties, van teksten tot collages.
Het werk van Dams is vaak poëtisch, absurd, humoristisch en verwarrend. Hij refereert regelmatig aan de kunstgeschiedenis, de literatuur en de populaire cultuur. De combinatie van humoristische en luchtige elementen met referenties naar serieuze literatuur en beeldende kunst is één van de dingen die Larik waardeert in zijn werk. Hij plaatst zichzelf in de beeldende kunstwereld op een eigenzinnige manier: speels maar met een serieuze insteek, scherp en met lef. Niet de noodzaak voelend de beschouwer het gevoel te geven het kunstwerk in zijn volle omvang te begrijpen of om pasklare antwoorden te geven. Het idee vormt de basis voor zijn werk. ‘Naar aanleiding van het idee bepaal ik welke uitingsvorm daar het best bij past.’
Regels en chaos
Het werk van Teeken bevat, net als dat van Dams, veel meer lagen dan enkel die van het zichtbare oppervlak. Hij reflecteert met zijn kunst op zichzelf, op zijn relatie tot de dingen en de wereld om hem heen: ‘Onze identiteit heeft zich grotendeels buiten onze wil om ontwikkeld. Slecht een onbeduidend deel ervan is onze eigen verdienste. We zijn vreemdelingen in ons eigen hoofd.’ Teeken onderzoekt het spanningsveld tussen de ongrijpbare innerlijke belevingswereld van een individu en de zintuiglijk waarneembare buitenwereld. In zijn werk komen teksten, codes en cijfers voor. Woorden, kleuren, vormen, abstracte en herkenbare beelden vormen samen de schilderijen: de beschouwer kan erop los associëren, decoderen en interpreteren. Een terugkerend element in zijn oeuvre is de horizontale lijn onderin de schilderijen: als een vaste basis, of ‘een podium’, zoals Vincent Dams het noemt.
In zijn recente werk laat Teeken de lijn steeds meer los: hij is er nog wel, maar minder prominent. ‘Die regel begon me te benauwd te worden. Ik leg mezelf veel regels op in mijn werk.’ ‘En toch wordt het uiteindelijk chaos’, merkt Larik op. ‘Ja, dat komt dus door die regels. Die regels zijn er juist om de chaos te creëren.’ Of hij de lijn ooit helemaal loslaat? ‘Dat kan ik niet zeggen. Ik weet nooit wat ik morgen ga doen.’ Teeken is een talige beeldmaker: hij bezit niet alleen een vaardig penseel maar ook een vlotte pen. Dat hij zich verbonden voelt met dichter en beeldend kunstenaar Marcel Broodthaers verbaast dan ook niet: beide kunstenaars zoeken de raakvlakken van taal en beeld; de overeenkomsten tussen beide tekensystemen en de mogelijkheden die hierin schuilen. ‘Dat eenzelfde onderwerp op zoveel verschillende manieren te verbeelden of te vertalen valt, dat vind ik fascinerend.’
De combinatie Dams en Teeken zorgt voor verwarring en roept onvermijdelijk vragen op. Daar houdt Oscar Larik van: ‘Kunstwerken die net een beetje tegen het randje schuren en die vragen oproepen vind ik interessant. Het draait in het leven al zo vaak om het vinden van antwoorden. Daarom zei ik tijdens de opening van de eerste expositie ook: ‘Koop eens geen antwoord, koop een vraag.’’
En daar voorziet deze expositie ruimschoots in. Toon Teeken schreef ooit over een bezoek aan Vincents atelier: ‘Je moet als kunstenaar steeds een beetje naast de dingen richten. De tocht door heel het gebouw (…) duurde redelijk lang, en ik werd me bewust van Vincents poging mij te laten circuleren om niet to the point te hoeven komen. Om er misschien toch te komen. Je komt altijd aan, maar ergens anders, zegt de Argentijnse dichter Roberto Juarroz (1925-1995) in Verticale poëzie Xll.’
'Sgoed jongen
Vincent Dams & Toon Teeken
19 Oktober t/m 16 November 2019
Galerie Larik, Nachtegaalstraat 3 Utrecht
www.galerielarik.nl