Natuur naar de voorgrond in Oud Amelisweerd

All year round zal een heel jaar te ervaren zijn, maar is onderdeel van de groepstentoonstelling Gardening. Met meer dan 20 projecten neemt die tot eind juli een groot deel van het landhuis en een deel van het omliggende landgoed over. Georganiseerd door het platform Creative Coding Utrecht vertelt de tentoonstelling verhalen over de relatie tussen mens en natuur.

Technologie, analyse en digitale interventies spelen een belangrijke rol. Een thema dat veel terugkomt, vooral in de buitenruimte, is de opnieuw dreigende verbreding van de A27 waarmee - net als 40 jaar geleden - een deel van de monumentale bomen op het landgoed Amelisweerd zou moeten worden gekapt. Met de audiotour Het woud heeft oren neemt Femke Bosma je een stukje mee het landgoed over terwijl ze in gesprek is met Rob van der Steen, hovenier en bovenal natuurliefhebber. Hij was erbij toen in 1982 geprotesteerd werd tegen de aanleg van de A27 en er, terwijl een kort geding nog diende, begonnen werd met de kap. Ook de slordige, verdorde takkenbos met daaronder een leger uiteenlopende regenlaarzen Double Hearted van Elaine Vis verwijst naar de strijd die in dit gebied heeft plaatsgevonden en de neiging van de mens om zich als heerser op te stellen ten opzichte van de natuur.

Theun Karelse en Sjef van Gaalen zijn ook strijdlustig en onderzoeken met hun project MonsterCode het idee om monsters met monsters te bestrijden. In het landhuis zijn kleurrijke prints van digitale illustraties met mythische en folkloristische elementen van onder andere Jesse Averdijk en Pleun Gremmen te zien die de ontstaansgeschiedenis van het gebied vertellen en beschermen. Buiten wordt de bezoeker uitgenodigd, tijdens walk-shops of zelfstandig, de mythe te zien en tot monsterachtige proporties te laten groeien.

Naast de de kamer met de monsters, heerst een lieflijke sfeer in de vogeltjeskamer. Geïnspireerd door het prachtige behang registreerden Driessens & Verstappen voor Bird Room Chorus vogelgeluiden op het landgoed. Het kunstenaarsduo heeft hun eerste geluidskunstwerk gecombineerd met Artificial Intelligence, die in de opnames wetmatigheden en patronen vaststelt en daarmee een zo natuurgetrouw mogelijke weergave van de werkelijkheid produceert. En er is een subtiel en fijn interactief onderdeel: wie stil gaat liggen op de comfortabele bank in het midden van de ruimte, wordt vanzelf getrakteerd op meer en luider vogelgezang.
Terwijl verderop op de begane grond interactieve rechtszaken worden gehouden door ontwerpstudio Cream on Chrome en terreinen worden geanalyseerd door het kleine robotkarretje van Christy Westhovens, gaat het er in de kelder heel basaal aan toe. Jamie Nee (ook een van de illustratoren van MonsterCode) bouwde met zijn Momento Wormi een compostbak in de vorm van een grafkist. ‘De florerende compostbak is magisch. Het is een paradijs voor het leven,’ zegt hij. Maar daar voegt hij aan toe dat vele entiteiten hier een graf vinden. De een z’n dood, is nou eenmaal de ander z’n florerende tuintje. Zijn monument voor de kringloop van het leven wijst ons er beslist niet al te fijntjes op dat ook de bezoeker daar onderdeel van uitmaakt.

Bij de entree van het landhuis krijg je als bezoeker een rond ponskaartje en word je uitgenodigd bij elk werk een gaatje te stansen. Kies maar; past dit het meest bij technologie, analyse, kunst of cultuur? Of ergens daar tussen? Eenmaal op zolder, staat daar een grote, tot de verbeelding sprekende tekenmachine. Met een voor deze tentoonstelling onkarakteristiek handmatig aangedreven mechaniek houdt het de balans tussen die vier elementen in de gaten. Het idee is interessant en het werkt: we staan bij elk werk stil en filosoferen over of het bij cultuur hoort of meer als een analyse aangemerkt kan worden. Tegelijkertijd ervaar ik wel hinderlijke hiaten; want wat nou als het voor mij zowel met kunst als analyse te maken heeft?
Hoe dan ook; verderop op zolder lichten in de aantrekkelijke ogende installatie Wither (2022) van Thijs Biersterker grote, transparante bladeren vriendelijk op. Ik word er naartoe getrokken als een vlinder naar een bloeiende bloem. De boodschap is echter dodelijk grimmig: ‘Elk blad dat transparant wordt, markeert het verlies van 128 vierkante meter Braziliaanse Amazone, 641 vierkante meter per seconde.’ En daarmee zijn we terug bij de problemen op Amelisweerd. Hoe klein ze ook lijken vergeleken met deze monsteraantallen, het principe is hetzelfde: de mens gebruikt de natuur slechts als decor voor eigen activiteiten.
Špela Petrič vergezelt Biersterker op zolder met haar werk uit 2014, dat me vrolijker stemt. Met haar achtergrond in natuurwetenschapper ontwierp ze met Plant Sex Consultancy (2014) een serie om de natuurlijke voortplantingsstrategieën van planten aan te vullen en te versterken. De lief en grappig ogende vormpjes die onduidelijke dingen doen tussen de bloempjes, maken zomaar een verbinding tussen mens en plant, namelijk, onze onstuitbare behoefte om ons voort te planten. Petrič ontlokt subtiel een discussie over precies dat waar de hele tentoonstelling om draait: de wens om het idee dat de mens het middelpunt van het bestaan is geheel achter ons te laten, een definitief einde van het antropocentrisme.

Landhuis Oud Amelisweerd
Koningslaan 9, Bunnik
woensdag t/m zondag 11:00 – 17:00 uur
landhuisoudamelisweerd.nl/

Gardening – groepstentoonstelling over natuur en technologie door Creative Coding Utrecht t/m 31 juli 
Kijk voor de randprogrammering – zoals op 15 juli de Walk-shop en op 16 juli Composting Amelisweerd met Jamie Nee en een boomklimtraining van actiegroep AmelisweerdnietGeasfalteerd – site.gardening.nu/nl/event/gardening

Amie Dicke – solotentoonstelling programmering Centraal Museum Utrecht
t/m 21 augustus
Recycling the image - buitenexpositie door studenten van de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht (HKU) zomer 2022

© LUCY, 15-7-2022, tekst en foto's: Jantine Kremer