Dolende hamsters

Column Radek Vana

Ik kan me nog goed herinneren hoe verbaasd ik was toen ik las over Geert Wilders en zijn doel om van de dierenrechten een punt van onze grondwet te maken. Hij spant zich nog altijd in tegen dierenleed en -mishandeling. Je zou denken dat dieren het nu goed hebben in Nederland als het spectrum van extreem rechts tot extreem links het wat hun lot betreft met elkaar eens zijn.
 
De motivaties en methodes van mensen die zich voor de lijdende dieren inzetten kunnen nogal verschillen. Kunstenares Tinkebell laat zelfs dieren in haar werken lijden en mishandelt ze. Tenminste dat is wat sommigen over haar zeggen. Anderen, inclusief een rechtbank, bewijzen dat het niet zo is. Afgezien van wat jij of ik van haar werk vinden, kunnen we concluderen dat haar werk een hedendaagse vorm van een fabel is. Het verschil met vroeger is dat dieren de rol van de mens kregen om iets bespreekbaar te maken. Terwijl de dieren van Tinkebell blijven waar ze zijn: in hun door de mens voorgeschreven rol. Juist daardoor kunnen ze zo veel emoties uitlokken.
 
Natuurlijk moet Tinkebell extra haar best doen om het niveau van het activisme te overstijgen. En dat doet ze, al was het maar vanwege de simpele kunststrategie om iets uit zijn context te halen en ergens anders – bijvoorbeeld in een tentoonstellingsruimte – te plaatsen. Zo maakte zij haar ijzersterke “interactieve” werk met de ter dood veroordeelde mannelijke kuikentjes. Maar ze zet bewust ook andere middelen in zoals haar in roze gehuld uiterlijk, maar vooral goed geselecteerde en getimede media-aandacht. Belangrijk is ook dat ze zich consequent beweegt binnen de wettelijke normen en het gedrag uit de dagelijkse praktijk. Wat dat betreft is het oordeel van de rechtbank een zege, hoewel zij zelf de vrijspraak als een verlies in haar activistische tocht ervaart.
 
De arme hamsters, die dankzij de in januari afgesloten rechtszaak letterlijk en figuurlijk een tweede leven hebben gekregen, hebben iets meer op het spel gezet. Dat “extraatje” is precies waarom de reactie van Rutger Pontzen en Ann De Meester net zo simplistisch is als zij het kunstwerk beoordeelden, toen ze beweerden dat de hamsterkunst géén kunst is.
 
Al toen ik in 2008 over haar show met hamsters in kleurrijke hamsterballen las was mijn verbeeldingskracht enorm geprikkeld. Het werk is geworteld in de traditie van de geometrisch-abstracte beeldhouwkunst uit de jaren 60. Kunstwerken die, door interventie van buitenliggende krachten zoals een computer of interactie met bezoekers, de juiste vorm aannemen of zich voortdurend aanpassen. Hier zat de Deus ex machina ingebed in ieder element van het vrolijke beeld. De ballen ratelden zinloos door de ruimte als verdwaalde kogels om vervolgens weer van de net gevonden richting af te wijken. Iedere kleine hamster was een huiskamer Sisyphus geworden die de ridiculiteit van zijn eigen bestaan blootlegde. Een heel treurige en fatalistische vertoning dus. Zo heeft Tinkebell een echte fabel gemaakt en  kunnen wij alleen maar toejuichen dat die door de rechter niet werd afgestraft.


(c) LUCY, 18-2-2011
Radek Vana is freelance curator en comissielid Fonds BKVB.
Hij is 5 jaar artistiek leider van De Veemvloer geweest.
1102 Tinkebell Save the pets
Tinkebell werd op 21 januari 2011 vrijgesproken van mishandeling van de hamsters die ze gebruikte voor haar project Save the pets. Meer informatie over de uitspraak >>