Koolen & Jacobs

Ace of Space

Wat zegt één mens over de wereld en wat zegt een specifieke wereld over de individuele mens die zich daarin begeeft? Kunstenaars Frank Koolen en Kasper Jacobs, collega’s én vrienden, werken sinds enkele jaren samen. Voortkomend uit de tentoonstelling Vrijplaats Bij MIJ van Museum IJsselstein, werken Koolen & Jacobs momenteel aan een experimentele film over IJsselstein. De film, genaamd Ace of Space, zal vanaf 22 november 2019 enkele maanden te zien zijn in het museum.

Ace of Space

Een tweede identiteit

Koolen staat bekend als een veelzijdig kunstenaar die geen grenzen kent wat betreft media: via sculptuur naar installatie tot performance en video. Werkelijk alles komt voorbij. “Frank representeert eigenlijk voor mij de hele kunstwereld. Hij pakt alles aan” aldus Jacobs. Daarnaast is Koolen studieleider van HKU Fine Art, waar hij zelf ook ooit studeerde. Jacobs, in 2010 afgestudeerd aan de Rietveld Academie te Amsterdam, heeft zich gespecialiseerd in videokunst, het medium dat de twee kunstenaars bindt en welke zij momenteel inzetten voor hun project Ace of Space.

Frank: “Het mooie van een samenwerking is, dat je je kan richten op iets anders dan waar je focus ligt in je eigen werk. Alsof je een tweede identiteit maakt, die dan een gezamenlijke identiteit wordt, waarin je in plaats van je eigen referentiekader te volgen meer in gesprek bent met elkaar. Een complementaire en elkaar overlappende wereld waarin je nieuwe en in je eigen werk ongebruikelijke elementen durft te onderzoeken.

Filmstill 'Play Curaçao' 2014

Het spel en de regels

Kasper: “Onze samenwerking heeft de afgelopen jaren een groot nieuw speelveld opgeleverd, waarin mijn expertise op het gebied van video, cameravoering en editing, en voorkeur voor participerend en observerend antropologisch veldonderzoek goed combineert met wat Frank meeneemt: performatieve elementen, een associatieve manier van kijken en een gedeelde liefde voor de absurditeit van alledag. Binnen dat speelveld zijn we voortdurend aan het sparren.“

Frank: “Wij lijken op elkaar, maar zijn in veel dingen ook anders en daarin vullen wij elkaar goed aan. Wat ik in mijn eigen werk onderzoek zijn de geschreven en ongeschreven regels die we dagelijks onbewust of bewust inzetten of tegenkomen. Als een spel waar je binnen de kaders steeds nieuwe strategieën kan verzinnen. Dat zijn ook elementen die we, als we samen op pad gaan, heel interessant vinden. Kasper is in zijn werk ook op zoek naar een andere manier om naar de realiteit te kijken of naar subculturen die als je ze uitlicht misschien wel bijzonderder zijn dan als je er normaal gesproken over nadenkt. Het feit dat je gezamenlijk die dingen kan uitdokteren, is gewoon heel rijk.

Filmstill 'Play Curaçao' 2014

Op zoek naar iedereen

Beide kunstenaars lijken meer buiten dan binnen het atelier te werken. Geïntrigeerd door het individu, de groep, de mens, gaan zij op zoektocht op onbekende plekken, in onbekende werelden en subculturen waarin mensen hun eigen regels hanteren en zich op een unieke manier verhouden tot de wereld. Sociale contacten zijn daarom een belangrijk deel van het werk van Koolen & Jacobs. Niet de sociale contacten uit privé kringen, maar juist die met iedereen die ze nog niet kennen. Bijvoorbeeld die ene junkie die ze al zoveel jaren door de Utrechtse straten zien wandelen. Of Rasta Mozes, een als bijzonder kleurrijke indiaan verkleedde eenling uit hun eerdere artist-in-residence project ‘Play Curaçao’ uit 2014.

Jacobs: “Het liefst zouden we iedereen willen kennen en spreken. De korte lijnen in een gemeenschap, dat is iets wat voor ons heel goed werkt, omdat we vanuit een idee of impuls heel snel kunnen handelen.

Rasta Mozes, Play Curaçao

De absurditeit van ons bestaan

Van sport tot religie tot carnaval. Overal valt iets te ontdekken. Voor bijna alles bestaat er wel een club gelijk denkenden. Koolen & Jacobs dompelen zich onder in die werelden. Zonder plan gaan ze aan de slag. Ze observeren, participeren en proberen zich als kunstenaars te verhouden tot die werelden. In performances en films laten zij hun indrukken zien. Soms zo uit het leven gegrepen, dan weer omgevormd tot een nieuw beeld, met nieuwe regels, kostuums en folkloristische elementen. Met ingehouden humor of overtuigende distantie.

Kasper: “We zijn tijdens het maken altijd in dubio: hoe portretteren we iemand? Hoe komt een groep over als je ze in de montage zet naast een andere groep? Hoe zetten we onszelf neer? Humor is geen middel om onszelf weg te relativeren of mensen belachelijk te maken. Het is een instrument om ook de schoonheid van het intermenselijke ongemak op een andere manier te laten zien. Het toont de absurditeit van ons bestaan op soms scherpe of juist ontroerende wijze. Die dualiteit zoeken we graag op".

Kees de Aap (archieffoto)

Apestad

Voor Ace of Space doken de kunstenaars in de wereld die IJsselstein heet. Via het museum leerden zij de voorzitter van de IJsselsteinse carnavalsvereniging K.O.IJ. kennen: Sjef Epping. Deze vertelde hen over De legende van Kees de Aap. Een 14e-eeuwse verhaal uit IJsselstein (tijdens carnaval ook wel 'Apestad' genoemd), waarin de dood van een geliefd hof-aapje de bewoners van de stad door een misverstand in rep en roer bracht. Het verhaal heeft lokaal inmiddels mythische proporties aangenomen en Kees de Aap prijkt al 40 jaar vooraan de carnavalsstoet: vier meter hoog, op wielen en van papier mache.

Koolen: “Ik kom uit Maastricht en vier al mijn leven lang Carnaval. Dus ik dacht: te gek, carnaval boven de rivieren! Carnaval kent als geen ander feest dat spel met regels dat ik zo boeiend vind. Kunst heeft dat, maar carnaval ook. Een gemeenschap leren kennen via hun eigen spel met eigen regels vormde hier dus het natuurlijke startpunt.

Opnames 'Ace of Space'

Tijdreizen

Bij een van de eerste opnames halen Koolen & Jacobs de aap uit zijn context door deze buiten de stad in het landschap te zetten en voort te laten duwen door futuristisch geklede lokale vrijwilligers; voorzitter Sjef Epping voorop. Daar waar ooit troepen en ridders hun weg namen tot belegering of juist ter verdediging van de stad, nadert nu Kees de Aap met een nog onbekende subcultuur. Als buitenaardse wezens die een andere wereld ontdekken. Met de nieuwe entourage plaatsen ze de aap niet alleen in historische, maar ook in een hedendaagse en wellicht ook futuristische context.

Kasper: “We proberen verbinding te leggen tussen de verschillende lagen die we hebben ervaren of gezien. Deels gaat dat intuïtief maar soms ook heel direct en letterlijk. IJsselstein is opvallend rijk qua historie, kent een enorme gemeenschapszin en heeft iets eigenwijs. Dat komt dan samen in zo'n filmisch beeld. We proberen een soort concrete of abstracte tijdreizen te maken. Van vroeger naar nu en verder en van realiteit naar fantasie. De helm symboliseert voor ons die tijdreis. Het is een duidelijk en simpel beeld en een heel praktisch en alledaags object. Een helm is identiteitsloos. Hij maakt je tot een individu zonder dat mensen er al een mening over hebben. Het feit dat wij met die aap en die spacepakken richting de stad gaan, is een soort verbeelding van hoe wij ons als buitenstaanders kunnen verbinden met de inwoners van de stad.

Opnames 'Ace of Space'

De wereld in het klein

Via Epping leren de kunstenaars veel meer mensen kennen. Zo leren Koolen & Jacobs niet alleen het carnavalsleven van IJsselstein kennen, maar belanden ze ook op een van de grootste zangkorenfestivals, op een groot eten-in-het-wit-diner waarbij 450 man in witte kleding door de stad lopen naar een kasteeltuin voor een diner en filmen ze in klederdracht gehulde deelnemers aan de lokale Maria van Eiteren Processie in de Sint Nicolaaskerk.

Koolen: “Of op het foute zomerfeest, waarvan één van de lokale zangers na zijn optreden nog een afterparty gaf in café De Punt, en zingt achter de bar. Het mooie is, je leert iemand kennen en die blijkt betrokken te zijn bij meerdere clubs. En je leert dus meteen tien andere mensen kennen, en tien andere mensen kennen, en tien andere mensen kennen. Je leert niet alleen de individuen kennen, maar ook de werelden waarbinnen zij functioneren. Vervolgens kom je erachter dat IJsselstein een 1-op-1 afspiegeling is van Nederland wat betreft bevolkingssamenstelling en bijbehorende problematiek. Dus je hebt het niet alleen over IJsselstein, maar misschien heb je het zelfs wel over Nederland en de manier waarop we hier met elkaar omgaan.

Jacobs: “Ik denk dat de film een soort verzameling wordt van momenten waarin de individuele mens zichtbaar wordt of juist verdwijnt in een groep. Hoe mooi is het om onderdeel te zijn van iets groters en toch gezien te worden. We willen allemaal uniek zijn, maar dan toch het liefst samen. Deze observaties zeggen iets over deze plek, over deze specifieke gemeenschap, maar vertellen ons in het beste geval misschien ook iets universeels over hoe de mens zich wil verhouden tot de ander."

Zangkoren festival

Ace of Space

Koolen & Jacobs bieden met hun films een wereld van beelden waarin spel, absurdistische humor en relativering samenvallen en een kijkje geven op de mens, op jou, op mij en op de kunstenaars zelf. Universele portretten waarin iedereen zichzelf zou kunnen herkennen.

Op 22 november 2019 gaat Ace of Space in première in Museum IJsselstein.

De tentoonstelling werd samengesteld door:
Amy Stenvert - conservator
Nikkie Herberigs - conservator
Imke Ruigrok - gastcurator

www.museumijsselstein.nl