MärklinWorld in Kunsthal KAdE

Veertig artistieke visies op de werkelijkheid

Al sinds 1891 maakt Märklin modelspoorbanen. Het Duitse bedrijf heeft een uitgebreid assortiment aan miniatuuronderdelen waarmee de liefhebber een eigen wereld kan creëren. Kunsthal KAdE in Amersfoort toont werk van veertig hedendaagse internationale kunstenaars, die ook een fascinatie hebben voor de geconstrueerde werkelijkheid. Welkom in MärklinWorld.
1110 Märklin world 1
Gerda Steiner & Jörg Lentzlinger,
Meanwhile along the railtrack (detail)
(foto: Mike Bink)
1110 Märklin world 2
Gerda Steiner & Jörg Lentzlinger,
Meanwhile along the railtrack (detail)
(foto: Mike Bink)
Een jeugdige bezoeker heeft alleen maar oog voor het treintje, dat op de begane grond over een zestig meter lange modelspoorbaan rijdt. Een Märklin-locomotief duwt drie wagonnetjes met filmapparatuur voort. Daarmee worden acht installaties, speciaal voor deze tentoonstelling gemaakt, van binnenuit gefilmd. De beelden zijn live op de wand te zien. De trein maakt een ouderwets tjoeke tjoeke geluid. Märklin levert desgewenst het juiste geluid bij de juiste trein, vertelt een oudere bezoeker. Niet het type ‘man met modeltreinbouwsel op zolder’, maar iemand die gefascineerd is door het echte spoorwegnet.
1110 Märklin world 3
Zaaloverzicht met werk van Stephan Mörsch, Michael Samuels, Frank van der Salm en Willem van den Hoed (foto: Peter Cox)

Woekerende kristallen

Je ontkomt er niet aan op deze tentoonstelling. Het gevoel dat je als kind had bij het nabouwen van de werkelijkheid. Of het nu ging om een spoorbaan, poppenhuis, kasteel, of Barbie-park: hoe echter hoe beter. Gelukkig gaat de tentoonstelling in KAdE verder dan dit kinderlijk naäpen op klein formaat. Bij MärklinWorld zijn constructies reëler dan je denkt, en blijken ‘echte’ beelden minder eenduidig dan je in eerste instantie vermoedt.
 
Beneden al kijk je je ogen uit. Het duo Gerda Steiner en Jörg Lenzlinger creëerde een kleurige wereld met takken, nepbloemen en woekerende roze kristallen, waartegen het meertje met motorolie akelig zwart afsteekt. De gelaagde platen van Leonid Tsvetkov lijken van bovenaf gezien op een stadsmaquette. Hij liet computeronderdelen eroderen, waardoor een vervallen landschap ontstaat met groene en roestkleurige tinten. Ante Timmermans maakte van pallets, ijzerdraad en tie rips een wondere wolkenkrabberwereld. Het veelkleurige bouwsel van Krijn de Koning doet denken aan een kinderspeelhoek die in het oneindige kan uitdijen. 

Unieke uitkijkposten

Op de eerste en tweede verdieping zijn uiteenlopende kunstwerken samengebracht die passen bij het thema van de geconstrueerde werkelijkheid. Zoals de Hochsitze Huertgenwald van Stephan Mörsch. Deze uitkijkposten op schaal, gemaakt van takjes en stukjes hout, zijn meteen herkenbaar maar alle drie uniek. De foto 4814 van Willem van den Hoed, een nachtelijk stadsbeeld van Tokyo, blijkt opgebouwd uit detailfoto’s die op verschillende momenten vanuit een hotelkamer zijn gemaakt. Als je wat langer kijkt, zie je de weerspiegeling van het interieur op het raam. Gezien door een 3D-bril zorgen de foto’s van Martin Luijendijk voor een ongemakkelijk viewmastergevoel.
 
Waar het sommige kunstenaars gaat om de contrasten tussen echt en nep, natuur en cultuur, hebben anderen een boodschap te vertellen. Het idyllische kokosnooteiland van Michael Samuels, geplaatst op een workmate in een zee van blauwgroen hars, verbeeldt op ironische wijze de reisgidsutopie van de stadsmens. Verder nog gaat Bodys Isek Kingelez met zijn kleurige maquettes van papier, karton, plexiglas en hout. Zijn vormentaal lijkt een mengeling van verschillende culturen, maar vóór 1989 had deze Afrikaanse kunstenaar nog nooit een ander land gezien. Met zijn maquettes schetst Kingelez een utopisch beeld van Afrikaanse steden, zonder afval en geweld.
1110 Märklin world 4
Oliver Croy & Oliver Elser, Sondermodelle, Collectie Wien Museum (foto: Peter Cox)

Mooie uren

En dan is er nog die fascinerende verzameling papieren miniatuurhuisjes van de Weense verzekeringsman Peter Fritz (1916-1992). Kunstenaar Oliver Croy ontdekte ze in 1993 en introduceerde samen met architectuurcriticus Oliver Elser het Fritz Studies Project. Een analyse van het Gemeindeamt, Realgymnasium, Kaufhaus en de vele andere modelgebouwtjes leerde dat het niet gaat om replica’s, maar om heuse architectuurontwerpen.
 
Ook als je boven bent, is het geluid van de voortdenderende trein op de benedenverdieping te horen. Een bezoeker vraagt beteuterd waar de andere treintjes zijn, want daarvoor kwam hij naar de tentoonstelling. Het jongetje dat in het begin alleen maar oog had voor de trein, speurt inmiddels vol aandacht langs de installaties, maquettes en andere kunstobjecten.
Wie terug wil naar de miniatuurwereld van zijn kindertijd, is bij de tentoonstelling MärklinWorld aan het verkeerde adres. Wie zich wil laten meevoeren in een wereld waar werkelijkheid en constructie door elkaar lopen, kan in KAdE mooie uren beleven.


(c) Lucy, 3-10-2011. Tekst: José Vorstenbosch
MärklinWorld
Modellen van de wereld door 40 kunstenaars
t/m 8 januari 2012
www.kunsthalkade.nl