Peeping Tom

Voyeurisme anders bekeken

Met een Peeping Tom wordt iemand bedoeld die kijkt op momenten wanneer dat ongepast is. Het is de Engelse benaming voor een voyeur. De naamgever van het begrip was een personage in de legende van Lady Godiva. Om haar echtgenoot, de Graaf van Mercia, te dwingen de belastingen te verlagen reed Lady Godiva naakt te paard door Coventry. Volgens de legende werd de kleermaker Tom in een oogopslag blind toen hij op dat moment naar haar gluurde, terwijl iedereen had beloofd niet naar haar te kijken. De tentoonstelling Peeping Tom in Kunsthal KAdE kiest een ruime invalshoek met betrekking tot het (stiekeme) kijken. Wie of wat er door de kunstenaars in beeld is gebracht, is bij vlagen verrassend.
1103 Peeping Tom 03
Foto's: Peter Cox
1103 Peeping Tom 01
Toch zijn er ook werken die meer voor de hand liggen of die je moeilijker kunt duiden binnen het thema. Die uitleg wordt ook niet door de curator geboden. De Britse kunstenaar Keith Coventry bracht de bonte verzameling foto’s, collages, tekeningen en schilderijen over het onderwerp bijeen. Hij nodigde bevriende kunstenaars uit om werk te maken dat geïnspireerd is op het thema voyeurisme en de legende van Lady Godiva. Van sommige kunstenaars koos hij bestaand werk. De deelnemers zijn niet de minste Britse kunstenaars. Ze zijn van de generatie van de veelgeprezen Young British Artists, met Tracy Emin en Gavin Turk als bekendste namen. Coventry maakte de tentoonstelling voor de Londense VEGAS Gallery, die daar in februari en maart 2010 te zien was. Dankzij de internationale blik van de curatoren van KAdE is de tentoonstelling nu in Amersfoort te zien.
Voyeurisme associeer je al snel met plaatsen of situaties waar een hoop suspense omheen hangt, of met seksueel getinte beelden. Die ontbreken dan ook niet. De geschilderde hutjes in een verlaten landschap van Peter Rourke roepen meteen de nodige achterdocht op. En de foto’s van Marcus Harvey waarin half ontblote vrouwen achter geribbeld glas te herkennen zijn, verbazen niet.
Maar er zijn ook verrassingen. Wat te denken van Emer O’Briens fotoportret van een paard? De fotografe moet lang naar het dier hebben gekeken om de serene schoonheid ervan vast te kunnen leggen. Als toeschouwer sta je op haar plaats en ervaar je hetzelfde kijkgedrag.
Humoristisch is de foto van koningin Elizabeth die we achter het keukenraam en voor een vuile vaat nog net haar rubberen handschoenen zien aantrekken. Ook het al wat oudere werk van Sophy Rickett uit haar serie foto’s van staand urinerende vrouwen (Rickett zelf) is humorvol en past hier goed. Naast het emancipatoire aspect (of de spot die ze daarmee drijft) gaat het hier om een actie die nu eens niet verborgen is maar letterlijk op de voorgrond treedt door deze te performen op prominente plekken zoals midden op een brug of tegen een bekend gebouw.
1103 Peeping Tom 02
Bij de zilveren papierstroken van Nikos Pantazopoulos blijft het gissen. Het werk is zo minimalistisch dat de betekenis binnen dit kader onduidelijk blijft. Dat geldt ook voor het stoffen varkentje van de hand van Pallas Citroen waarvan de kop slechts uit een grote boven- en onderkaak bestaat.
De enige video in de tentoonstelling is van Tracy Emin. We zien haar zelfverzekerd en met een ironische blik in de camera kijken terwijl ze in cowboy outfit en met openhangend bloesje paardrijdt op het strand. Een paar maal herhalen de beelden zich waarbij ze onophoudelijk in de camera kijkt en eromheen draait. Niet zij maar wíj worden hier aangestaard. Ook degene die wordt afgebeeld of zich laat portretteren kan in Peeping Tom de voyeur zijn.
 
In de begeleidende tekst in de folder en de zaaltekst krijgt juist de legende de nadruk. Dat is jammer, want wie gevoel wil krijgen voor de verschillende benaderingen van de curator zou eerder geholpen zijn bij een tekst waarin de diversiteit van het kijken en bekeken worden, wordt aangestipt. Want dat is het eigenlijke onderwerp van Peeping Tom. Ook was enige uitleg bij de afzonderlijke werken niet overbodig geweest. Het had nog meer inzicht geboden in welke onderwerpen of situaties de kunstenaars zelf als voyeuristisch beschouwen en hoe zij hun eigen rol daarin zien.


(c) Lucy, 2-3-2011. Tekst: Véronique Hoedemakers
'Peeping Tom'
19 februari t/m 8 mei 2011

Kunsthal KAdE
Smallepad 3, Amersfoort
Openingstijden di t/m vr 11-17 uur | za-zo 12 -17 uur

Nu ook te zien in KAdE
Merina Beekman 'Dazzle the Evil Eye'
t/m 8 mei
Tilo Baumgärtel
t/m 8 mei
Jan Koen Lomans
t/m 10 april