Een moment van verwondering was aanleiding voor deze boom. De Ruiter zag na de regen het licht uiteenvallen op de blaadjes van een boom, die zacht wiegden in de wind. Een beeld dat bleef hangen. Sowieso is hij gefascineerd door natuurkundige en wetenschappelijke fenomenen. In zijn beelden en installaties werkt hij met licht, kleur, beweging en zwaartekracht. Onstoffelijke materialen die zichtbaar worden in zijn werk. Het onzichtbare maakt hij tastbaar.
Waarneming speelt een centrale rol in zijn werk, niet alleen in de fysieke zin van het kijken, maar ook in het ervaren van de wereld om ons heen.
Een ander perspectief
Voor Amersfoort ontwikkelde hij - nog tijdens corona - een project over de openbare ruimte en hoe deze publieke ruimte wordt gebruikt. Ooit was het een plaats om te ontmoeten, een praatje te maken en ideeën uit te wisselen. Om onbekenden tegen te komen en nieuwe dingen te horen. Nu iedereen vooral een beeldscherm gebruikt als contact met de buitenwereld verandert dat. In de digitale wereld kom je vooral tegen wat je zelf zoekt en wat verwant is aan wat je leuk vindt. Daar zorgt dat algoritme wel voor. Tot vervelens toe soms, als je ook wel weer iets anders wil zien dan je favorieten, of er steeds camera’s voorbij blijven komen nadat je een nieuwe hebt gekocht.
Online draai je rond in je eigen kringetje en kom je weinig verrassingen tegen. En omdat het publieke leven zich nauwelijks meer op straat afspeelt, gebeurt het daar ook niet merkt De Ruiter. Waar zijn de paradijsvogels die met een dwarsfluit op het station staan of in een string door de stad fietsen? Er is steeds minder ruis op straat. En steeds minder mensen die zich openlijk uit spreken voor of tegen iets, want dat leidt als snel tot ruzie en protest.
Digitale vrijheid
Maar wat nu als er een manier is om het anders te doen?
De Ruiter ontdekte nieuwe vrijheid in de techniek van Augmented Reality. Een techniek die iets toevoegt aan de realiteit. Beelden in de openbare ruimte die er zijn, en toch niet. Ze verschijnen alleen met behulp van de juiste middelen: een mobiele telefoon en een app. En als je dan je camera op de omgeving richt, duiken er nieuwe elementen op. Alleen zichtbaar op je scherm. En alleen als je daar ter plaatse bent. De ultieme mix van online en offline. Het is hier en toch ook niet. Die mix biedt oneindig veel mogelijkheden die de verbeelding prikkelen. Je staat op een straathoek en er is niets bijzonders te zien. Maar toch lijkt het alsof iemand daar om iets heen loopt en het nauwkeurig bestudeert. Een foto neemt van dichtbij, of vanuit een andere hoek.
De buitenstaander ziet alleen een leegte waar iemand omheen draait. De kijker ziet iets heel anders. Een fantastische sculptuur die hij aan probeert te raken, een fantasie die hem aan het lachen maakt, een beeld dat bevestigt dat hij niet de enige is. In wezen zijn de mogelijkheden eindeloos. Sander Veenhof bijvoorbeeld infiltreerde met Augemented Reality het MOMA in New York en voegde daar extra werken en een extra verdieping toe aan de bestaande expositie. Een voorbeeld dat laat zien hoe ongekend de mogelijkheden zijn. Die vrijheid geeft De Ruiter aan de kunstenaars die hij uitnodigde voor het project RUIS. Een uitnodiging om een beetje ruis toe te voegen aan de openbare ruimte. Los te komen en een statement te maken. De vrijheid die er is te benutten.
Eindeloos en tastbaar
De dubbelheid van iets dat er is en toch niet vind Ian Paul de Ruiter interessant. Hoe gaat een kunstenaar als Esther Jiskoot hiermee om, die in haar werk vooral gericht is op het tactiele. Hoe maak je eigenlijk een werk voor Augmented Reality? En waar houden de mogelijkheden op? In wezen in is de digitale ruimte oneindig en zijn de mogelijkheden eindeloos. Dat bevalt De Ruiter wel. Het oneindige speelt in veel van zijn werk een rol. Het onvermogen dingen echt te bevatten en te benoemen. Het feit dat kleur rationeel gezien te analyseren is, maar door iedereen net anders waargenomen wordt en daardoor toch niet echt vast te leggen is. Kleur die in de digitale wereld uiteenvalt in RGB, zoals de blaadjes van zijn boom.
De boom die verwijst naar de natuur en een gateway is tussen de online en de offline wereld. Tussen de werkelijkheid en wat nog meer mogelijk is. Vrijheid die we misschien te weinig benutten. Vanaf die boom leidt een route langs het werk van negen kunstenaars die je meenemen in hun werkelijkheid. Hoe zou die eruit zien?
RUIS, Amersfoort, Smallepad 3
1 september tot 1 oktober 2023
met: Sadik Kwaish Alfraji, Jan Robert Leegte, Esther Jiskoot, Merijn Bolink, Katja Mater, Olle Stjerne, Sander Veenhof, Rutger van der Tas en Ian Paul de Ruiter.
© LUCY, 30-8-2023. Tekst Marjolein Sponselee