BAL!

nog één keertje feest op Paleis Soestdijk

Het weer deed niet echt zijn best. Je zult maar in je mooiste jurk en hoogste hakken door regen en plassen naar het bal in het paleis moeten snellen. Gelukkig staan er vlak bij de ingang van de tuin transparante paraplu’s in allerlei kleuren. Of zijn het parasols?

Paleis Soestdijk met haar uitgestrekte tuin is deze zomer het decor voor BAL!, een feestelijke en speelse tentoonstelling waarmee het paleis in haar huidige vorm afscheid neemt van het publiek; er staat een grondige renovatie voor de deur.

1608 bal hovers

Floris Hovers, OPtocht, foto: Isidoor van Esch

Met de 41 deelnemende kunstenaars en collectieven heeft curator Anne van der Zwaag (directeur Object Rotterdam) uiteenlopende kunstvormen ongedwongen samengebracht; fotografie, design, installaties, sculpturen, literatuur, mode. Het vrolijke, handzame balboekje met teksten van Dirk van Weelden vormt de vermakelijke leidraad en spant een web tussen het werk, de geschiedenis van de locatie en haar bewoners en het thema van de tentoonstelling, waardoor zich gedurende de tocht langs de meer dan veertig onderdelen een steeds levendiger beeld vormt van hoe het hier ooit geweest moet zijn.

1608 bal miyachi overzicht

Sachi Miyachi, Look out cabin

Spelen in de tuin

En dat begint al in de tuin, waar de bezoeker door middel van allerlei objecten en installaties verleid wordt langer buiten te blijven. Zoals met de schitterend eenvoudig vormgegeven loopauto’s van Floris Hove die in grote hoeveelheden losjes geparkeerd klaar staan om in gebruik te worden genomen en het terrein op wielen te verkennen. Ook zijn er her en der vertrouwde spelattributen – zoals ballen – uitgezet door Martijn Engelbregt begeleid door soms volkomen onbegrijpelijke spelregels. En naast de Orangerie heeft Sachi Miyachi, als verwijzing naar de jachthuisjes (aldus Van Weelden) die zich op het terrein moeten hebben bevonden, een houten bouwwerk om een boom gebouwd, een uitkijkpost ‘verscholen in het groen’. Het avontuurlijk karakter wordt versterkt door het feit dat het niet bijzonder toegankelijk is; de boomstam zit behoorlijk in de weg bij een poging om bij de trap van de eerste naar de tweede verdieping te komen. Ook hier zouden baljurken en naaldhakken niet veilig zijn. En verwacht eenmaal bovenin de Look Out Cabin geen weids uitzicht, maar wel een uitermate goede plek om de andere feestgangers ongemerkt te bespieden en af te luisteren.

1608 bal wenzel

Isabelle Wenzel, In sight / out of sight, foto: Isidoor van Esch

Sober spektakel

Van de ruim twintig werken die in het paleis te zien zijn, elk ervan inhoudelijk afgestemd op de kamers of gangen waar ze op hun plek zijn, ben ik het meest onder de indruk van de fotografie, te beginnen bij Isabelle Wenzel. Haar fotoserie In sight/out of sight met mensen in onnatuurlijke, soms acrobatische houdingen, waarbij het gezicht nooit te zien is, zijn fantastisch. De ongemakkelijke poses van de modellen en hun gekleurde kleding zouden objecten van de lichamen kunnen maken, maar geven mij het meest het gevoel dat ik iets speciaals gemist hebt. Dat wordt versterkt door het feit dat de foto’s ter plekke, in het paleis genomen zijn; je ziet het rood gebloemde tapijt en de ronding van de gang terug. We zijn te laat, het geheimzinnige spektakel is voorbij.

1608 bal Breukel

Koos Breukel

Dwalend door het paleis kom ik hier en daar ook de foto’s tegen – kiekjes eigenlijk, soms onscherp – van de koninklijke familie, behorend tot de gebruikelijke presentatie van Soestdijk; prinsesjes aan tafel of als ze zojuist door een deur komen. Van der Zwaag voegde daar onder meer het iconische portret van prinses Juliana (1991) door Vincent Mentzel aan toe, waarin je als kijker zo dichtbij kan komen dat je al haar wenkbrauwhaartjes kunt tellen. Ook de serie portretcombinaties door Koos Breukel – een regeringsleider gebroederlijk naast een onbekende burger – hebben die intimiteit. Misschien omdat de combinatie het vermoeden oproept dat een leider in elk van ons verscholen zit en dat de minister-president vroeger ook gewoon een kleine jongen was. Maar ook de manier waarop ze worden gepresenteerd – op de grond tegen de muur – maakt dat het lijkt alsof je achter de schermen van het decor ben gestapt, alsof je het paleis middenin een verhuizing aantreft.

1608 bal engelenburg

René van Engelenburg, 360 tropic degrees

Roze olifanten en glitterjurken

De soberheid die deze foto’s kenmerken, past goed in de soms onverwacht alledaagse, huiselijke omgeving. Maar het is natuurlijk wel feest, dus zijn er ook exorbitante tegenhangers, die het meer luisterrijk verleden van de koninklijke familie in herinnering brengt. Zoals de fluorescerende roze olifant van René van Engelenburg in de uitgeklede werkkamer van Prins Bernard; zodra je er op gaat zitten en de 3d bril opzet, herleeft deze kamer zijn oude glorie. Maar pas op, het is maar voor even, tot de roze olifant ook tot leven blijkt te komen en een gevaar vormt voor de zorgvuldig uitgestalde verzamelingen.

Aan de andere kant van de gang, in de donkere Waterloozaal heeft Ricky Rijkenberg een contrasterend wit landschap van onbeschreven brieven gestort die de romantiek van veldslagen en liefde op afstand van gepaste dramatiek voorzien. De letterlijk schitterende japonnen van Edwin Oudshoorn in een dynamische, barokke setting van neergestorte kroonluchters en bergen cadeaus, maken het koninklijke sprookje compleet.

1608 bal rijkenberg

Ricky Rijkenberg, Lettres des Pays-Bas

Melancholie

Alleen lijkt de schitter van de japonnen net niet goed tot zijn recht te komen en oogt het inpakpapier van de vele uitgestalde presentjes in deze feestzaal goedkoop; Paleis Soestdijk is niet langer de plek voor koninklijke feesten. Dirk van Weelden zegt het al in zijn voorwoord; dit paleis stemt melancholisch. En dat is het, daar kan geen glitterjurk tegenop.

Toch is het geweldig om er te zijn. Misschien juist wel omdat het zo gewoontjes is, maar de sporen van de geschiedenis toch nog zichtbaar zijn. De ruim veertig 'grootsche kunstinstallaties' dragen daaraan bij, brengen de geschiedenis, met een glimlach, tot leven. Met BAL! heeft Van der Zwaag een lichtvoetig, maar waardig en liefdevol afscheid gerealiseerd.

© LUCY, 30 augustus 2016 Tekst: Jantine Kremer

1608 bal thijs

Marie Cécile Thijs, Girl in the silver dress

het is BAL! op Paleis Soestdijk

40 grootsche kunstinstallaties in en rond het paleis

t/m 25 september 2016
vrijdag, zaterdag, zondag

bekijk de actuele openingstijden