Kunstinitiatief van een 'materialen fetisjist'

Een bezoekje aan Jolanda Meulendijks van De Vensterbank

Soms word je verrast door een bijzonder initiatief. Ik vraag me dan af: ‘waarom ken ik dit nog niet en waarom ben ik er nog nooit geweest?’. Een tijdje terug ontmoette ik Jolanda Meulendijks, kunstenaar, curator en organisator. Zij woont en werkt in Amersfoort en is daar vanuit haar huis het initiatief De Vensterbank gestart. Al sinds 2013 toont zij hier een boeiende selectie van in Nederland werkende kunstenaars. Het is een bescheiden, maar uiterst sympathieke en persoonlijke ruimte voor kunst: haar eigen vensterbank, aan de voorkant van een modern ogend, stijlvol wit huis, vlakbij het centrum van Amersfoort.

Links: De Vensterbank / Rechts: Jolanda Meulendijks
Marjolein Witte

Heel even samen met dat kunstwerk

Ik besloot Jolanda Meulendijks op te zoeken, want bijzondere initiatieven verdienen aandacht! Een kort ritje met de trein vanuit Utrecht en vijf minuten lopen vanaf het station, op de Bergstraat 32, daar is De Vensterbank te vinden. Je kunt er niet naar binnen, maar bekijkt de tentoonstellingen vanaf de straat. De twee ramen aan de voorkant van het huis tonen momenteel het werk van kunstenaar Mirjam Kuitenbrouwer.

De presentatieplek ziet er zorgvuldig uit. De Vensterbank, twee donkerblauwe kozijnen met daarachter een diepte van ongeveer 20 centimeter, is strak afgewerkt met melkglas panelen als achterwand, zodat je niet zomaar het huis in kijkt. Alle aandacht gaat hierdoor naar het werk dat getoond wordt. Enkel de reflectie van jezelf en de straat spelen mee in het beeld. Maar dat is ook wel fijn, dat gevoel dat je even samen met dat kunstwerk daar staat. En dat het ook onderdeel van de straat is en voor iedereen toegankelijk. Voor gerichte bezoekers, maar ook voor de toevallige voorbijganger die misschien in zijn eigen leven niet of weinig in aanraking komt met kunst. Deze kan zich zo toch onverwacht verwonderen om de werelden die de kunstenaars in deze twee ramen weten te scheppen.

Stereokijker met kaarten voor mensen met een oogafwijking
Jolanda Meulendijks

Slow art

‘Slow art’, noemt Meulendijks het. ‘Je kunt hier ongeremd gluren. Je kunt blijven staan zo lang je wil en je kunt ook terug komen. Elke kunstenaar toont ongeveer drie en een halve maand zijn werk. Je blik op een werk kan veranderen, elke keer dat je opnieuw kijkt.’

Mirjam Kuitenbrouwer toont het werk ‘In stereo, het eerst geziene’. Twee subtiele houten constructies; het is driedimensionaal, maar oogt ook tweedimensionaal, als een tekening, maar dan met dunne houten latjes. Het is het uitzicht vanuit haar slaapkamerraam, dat ze elke dag ziet bij opstaan en slapen gaan en dat telkens verandert. Het werk van Kuitenbrouwer draait om kijken, de werking van het oog, omwegen maken en het onverwachte. Voor dit werk heeft ze zich laten inspireren door de werking van de 19e-eeuwse stereokijker. Een houten apparaatje waarbij je door twee lenzen naar eenzelfde beeld kijkt, maar waar sprake is van een kleine verschuiving in standpunt. Kuitenbrouwer is hierbij niet uitgegaan van het verschil, maar juist van de ontbrekende delen in elk beeld. ‘Mirjam is een ongelooflijk veelzijdig kunstenaar’, zegt Meulendijks. ‘Ze is heel precies. Het gaat haar niet om perfectie, maar om precisie.’

De Vensterbank van Mirjam Kuitenbrouwer
Marjolein Witte

Kijken met je handen en voelen met je ogen

En laat die precisie nu het element zijn, dat terug te vinden is bij álle kunstenaars die Meulendijks uitnodigt voor De Vensterbank. ‘Ik wil graag mooie dingen laten zien. De Vensterbank draait om mijn fascinatie. Ik kies de kunstenaars uit op hun gevoeligheid voor materialen. Het draait om aandacht en detail: kijken met je handen en voelen met je ogen.’ Meulendijks noemt zichzelf dan ook een ‘materialen fetisjist’. In die zin verhouden haar keuzes voor De Vensterbank zich ook tot haar eigen kunstenaarschap, waarin de aandacht voor materialen van groot belang is. De getoonde kunstenaars zijn heel divers, maar in allen ziet Meulendijks het onvoorwaardelijke, het overgeven aan, waarbij de aandacht en de precisie in de omgang met materialen heel zichtbaar wordt.

De Vensterbank van Couzijn van Leeuwen (2013)
Jolanda Meulendijks
De Vensterbank van Lenneke van der Goot (2018)
Jolanda Meulendijks

Eigen wereld

Zo creëerde in 2013 Couzijn van Leeuwen een compleet eigen wereld van karton in De Vensterbank en toverde Lenneke van der Goot in 2018 de plek om tot een ruimtelijke tekening: een site-specifieke installatie, waarin de tekenmaterialen zelf als beeldelementen worden ingezet. De getoonde werken veranderen ook mee met de uren, de lichtval en de reflecties. Zo valt er, iedere keer dat je langs loopt, weer wat nieuws in een werk te ontdekken.

www.devensterbank.nl

De achterkant

Meulendijks toont met De Vensterbank niet alleen de ‘voorkant’ van de kunst, de affe staat, het voltooide kunstwerk, maar probeert een totaalbeeld te scheppen van de kunstenaar. Samen met kunsthistorica en schrijver Jantine Kremer bezoekt zij de kunstenaars voor een inkijkje in hun hoofd en hun atelier. Wat zijn hun drijfveren? Hoe verloopt hun werkproces? Kremer interviewt de kunstenaars en vertaalt dat naar teksten waarbij de lezer zich even dicht bij de kunstenaar waant. Meulendijks brengt het atelier in beeld. Via een QR-code op de rand van De Vensterbank kom je als bezoeker uit bij deze tekst en beelden. De ‘achterkant’ is voor Meulendijks net zo belangrijk en maken het hele plaatje rond.

Ben je nieuwsgierig geworden naar De Vensterbank? Ga dan vooral een keer kijken! In de straat en op de website. Tot 1 november kun je het werk van Mirjam Kuitenbrouwer nog bewonderen. Wie er daarna komt, wordt begin november bekend gemaakt via de site en de nieuwsbrief.

Op www.devensterbank.nl vind je alle kunstenaars die hebben geëxposeerd met hun werk, een interview en een inkijkje in het atelier. De Vensterbank is ook te volgen op Instagram: @devensterbankamersfoort. Meer informatie over Mirjam Kuitenbrouwer vind je hier: www.mirjamkuitenbrouwer.nl

Tekst: Marjolein Witte
20-10-2020