Truus Bronkhorst - danslegende

de balans tussen diep gaan en healen

1501 truus bronkhorst

Truus Bronkhorst in Seule (foto: Leo van Velzen)

Truus Bronkhorst over Diep Gaan


‘Diep gaan? Vaak komt het besef dat ik diep gegaan ben pas achteraf. Het is nu bijvoorbeeld vijf dagen na de voorstelling van Ende der Zukunft en slapen gaat nog steeds moeilijk. Mijn lichaam zit vol amfetamine. Ik ben ontzettend moe. Het kost veel tijd om weer in een andere staat te komen, om opnieuw overzicht te krijgen. Ik heb nu enkele dagen rust genomen, en dat is tamelijk funest, ik voel meteen pijn in mijn rug. Voor het lichaam is het eigenlijk beter door te trainen.’

Truus Bronkhorst (1951) is onafhankelijk choreograaf en danser. Een gepassioneerd performer die voorlopig nog niet aan een pensioen denkt. Haar werk is heftig en intens, shockeert en provoceert in reactie op de hardheid van het bestaan. LUCY sprak met haar een week na de tryout van Ende der Zukunft, de dansvoorstelling die Marc Vanrunxt en Kristel van Issum voor haar maakten. Hierin danst ze een duet met de 22-jarige Jens van Noten, een mooi contrast tussen twee leeftijden.
Truus Bronkhorst studeerde dans bij Max Dooyes, Koert Stuyf, Ellen Edinoff en Bart Stuyf in Amsterdam. En in New York bij Martha Graham, Merce Cunningham, Viola Farber, Kei ta Kei. In 1986 begon zij haar eigen productiebedrijf genaamd ‘de Stichting van de Toekomst’, waar zij een serie van tien soloprogramma’s maakte, waaronder Truus Bronkhorst in concert, Lood, Goud, en Zwarte Bloesem. Ze is een begrip in de danswereld en een voorbeeld voor veel jonge dansers en choreografen. Haar werk is compromisloos en schuwt heftige beelden en emoties niet. Het publiek behagen is geen doel, eerder het wakker te schudden. Met Ende der Zukunft liet ze een jongere generatie een voorstelling voor haar schrijven, waarin ze naast een jonge danser op het podium staat. Maar een einde is dit zeker nog niet, Bronkhorst werkt intussen alweer aan een volgend project. LUCY sprak met Truus Bronkhorst in het kader van het project ‘Diep gaan’, een reeks interviews, een talkshow en een expositie, waarin LUCY kunstenaars bijeen brengt die in hun werk grenzen opzoeken.

1501 truus bronkhorst ende

Ende der Zukunft, 2014

Ik leer het nooit

‘Elk traject naar een voorstelling toe is fysiek zwaar. Voor Ende der Zukunft stond ik elke dag om half zeven op, dan reisde ik naar Tilburg, om te repeteren in de studio, en dan ging ik weer terug naar Amsterdam. Eenmaal thuis was ik al blij als het me lukte om iets te eten te maken. Om half tien lag ik in bed. En dat zes weken lang. Rusten, gezond opstaan, eten. Alles moet dan wijken. Maar omdat ik weet dat er een einde aan komt is het goed te doen. Zes weken, drie maanden, zo lang als het duurt. Daarna: niks. En dan strekt alles zich langzaam weer uit.’
‘Ook mentaal ga ik diep. In Ende der Zukunft moet ik kort en veel bewegen, snel na elkaar. Omdat dat geen bewegingen zijn die ik mijn leven lang getraind heb, kan ik ze moeilijk onthouden. Ik weet niet of het door de leeftijd komt, ik ben nu 63, of door de ongewoonheid van het materiaal, maar er waren momenten dat ik dacht ‘ik leer het nooit, krijg ik het op tijd af?’ Als performer moet je namelijk je eigen draai en betekenis aan het materiaal geven, voor jezelf duidelijk krijgen ‘wat is dit voor stuk?’ Dat kost tijd. Je moet jezelf beheersen, zorgen dat de paniek niet toeslaat. Jezelf blijven toespreken: het wordt goed. Dat is soms moeilijk. Dan ben je vijf uur bezig en is er aan het einde van de dag niets. Al die stress maakt het vak uitputtend.’

1501 truus ende der zukunft

Truus Bronkhorst - Ende der Zukunft (foto: Leo van Velzen)

Grenzen binnen en buiten jezelf

‘Grenzen liggen trouwens ook buiten mijzelf, in de verwachtingen van anderen. Na je veertigste ben je te oud als danser, dat is een ongeschreven wet. Er is blijkbaar een standaard over hoe iemand eruit moet zien op een podium. Waarom zou ik niet op toneel mogen staan? Ik ben nooit weggeweest, maar ineens is het een issue, dan schrijft iemand ‘dat Truus zich op haar 63ste nog te kijk durft te zetten dwingt respect af.’ Zit ik in een hokje. Ik ben 63 en laat zien wat een goed getrainde vrouw van die leeftijd kan. Critici bespreken wel vaker wat ze niet gezien hebben. De vraag bij een voorstelling zou moeten zijn: maak je – als publiek – wat mee? Er kunnen twee dingen gebeuren. Of je maakt wat mee, je ziet iets, er komt iets los, en je gaat reflecteren, dat is interessant. Of je wil weten ‘wat betekent het, wat heeft de maker er ingestopt?’ Dat is vaak minder interessant.’
‘Als performer moet je jezelf laten zien, je afweer laten vallen. Dansers zijn één en al afweer. Die afweer afpellen is een skill, het vergt durf om zo ver te gaan, want je komt vanalles tegen, allerlei problemen komen te voorschijn. Een truc kan zijn: vermoeidheid. Iemand uitputten zoals Kristel heeft gedaan met Jens, een jonge, onvermoeibare danser. Als je uitgeput bent ga je gewoon maar doen, niet meer denken over hoe je eruit ziet.’
‘Van een optreden krijg ik energie. Vanaf ’s ochtends moet ik me rustig houden, ik doe weinig, kan niet eens televisie kijken, bang dat ik afgeleid word. Ik ben vooral in mijn hoofd bezig, visualiseren van wat bijvoorbeeld de vorige dag niet helemaal goed ging. Rond een uur of vier ben ik dan in het theater. Het toneel in orde brengen, omkleden, trainen. Ik moet dat doen voordat de rest binnenkomt, mensen van techniek, de choreografen, die willen allemaal aandacht. Dan gaan we nog een keer repeteren.’

1501 truus bronkhorst visitor

She was a visitor, 2013

‘Blijkbaar kun je blessures on hold zetten. Vlak voor de tryout van Ende der Zukunft viel iemand op het Centraal Station van Utrecht van een roltrap naar beneden, boven op me. Ik werd gelanceerd en blesseerde mijn knie, mijn schouder, had overal blauwe plekken. Op zo’n moment weet je niet hoe erg het is. Pas tijdens de voorstelling kom je daar achter. Houdt mijn knie het? Nu? En morgen? Overmorgen? Ik moet me voortdurend afsluiten van zorgen voor later.’
‘Tot mijn 35e heb ik mijn lichaam misbruikt. Daar heb ik spijt van. Een jong lichaam is zo soepel, zo zacht, het kan zoveel hebben. Al die jaren heb ik mijn lichaam belast zonder er goede training tegenover te zetten. Een bevriende chiropractor vindt dat ik er nog goed vanaf gekomen ben, hij komt in zijn praktijk veel kreupele en gehandicapte dansers tegen. Iemand zou dat eens moeten onderzoeken: hoe staat het met de danser van 35 jaar en ouder? Er is weinig kennis over goede technieken voor je lichaam, over de gevolgen op langere termijn.’
‘Je kunt je eigen lichaam genezen door te doen, door te bewegen, door actief te zijn. Masseren is passief, je beweegt niet zelf, de blessure komt vaak terug. Ik ben geen arts, maar heb wel veel kennis van een bewegend lichaam opgedaan. Ik geef les in Gyrotonic en Gyrokinesis, een oefentherapie en bewegingssysteem dat spieren traint en stretcht. Mensen die bij mij die lessen volgen zie ik opknappen, al moet ik ze soms afremmen, dan willen ze een beweging meteen 100 keer doen, omdat ze er zoveel baat bij hebben. Maar het gaat juist om de balans tussen diep gaan en healen. Als je iets vergt van jezelf moet je ook iets laten. Dat is een holistische benadering.’

© LUCY, 14-1-2015. Tekst: Irma Driessen. Foto's: Leo van Velzen.

 

1501 truus ende der zukunft

Truus Bronkhorst - Ende der Zukunft (foto: Leo van Velzen)

Ende der Zukunft

Ende der Zukunft is vanaf 13 januari te zien in Frascati, Amsterdam en daarna in diverse andere theaters.

Meer informatie op www.truus-bronkhorst.com

Diep Gaan

Dit interview is onderdeel van het project Diep Gaan. Naar aanleiding van de start van de Tour de France in Utrecht zoekt LUCY in diep gaan naar de overeenkomsten tussen topsporters en kunstenaars.