Het spel van schijn en identiteit

Een interview met Goof Kloosterman

Het was een vliegende start. Na zijn studie Fine Art aan de HKU in 2014 won Goof Kloosterman prijzen en werd meermaals genomineerd. In de jaren daarna bouwde hij als beginnend kunstenaar een indrukwekkend curriculum op. Hij exposeerde o.a. in TENT in Rotterdam, bij Ron Mandos in Amsterdam, Kunstliefde en bij het destijds ook in Utrecht gevestigde Dapiran Art Project Space. Gemiddeld acht presentaties per jaar. Nu, vijf jaar later, is er verdieping in het werk waarneembaar. ‘Ik doe het rustiger aan, hoogstens drie shows per jaar’.

Je moet de tijd nemen voor een installatie van Goof Kloosterman en vooral rustig kijken. De ronde lamp verandert subtiel van kleur van roze naar blauw naar groen. Eén keer in de 10 minuten zwelt een onbestemd geluid aan met een herhalende frequentie, steeds een lager octaaf. Het is het geluid dat vaak in films wordt gebruikt om spanning op te bouwen. En er is een installatie die een gang lijkt, ruimte afgebakend met een wand met baldakijnen met op de grond een langgerekt vloerkleed. Kloostermans werk vertaalt zich in een installatie die aanhaakt bij het decor.

Het op de sfeer van het theater gedragen werk is gebaseerd op betekenis. Een betekenis die wij collectief aan het object toekennen. Het werk confronteert ons met onze waarneming. Goof haalt de toegekende betekenis weg en voegt ze opnieuw toe. Perfect uitgevoerd, uitgekleed tot de essentie. Zwart, wit, grijs.

‘Dat onverklaarbare zat altijd al in mijn werk. Ik laat nu, in tegenstelling tot een paar jaar geleden, minder letterlijk zien waar het technisch vandaan komt.’ Rond zijn afstuderen aan de HKU in 2014 vroeg Kloosterman zich met name af of hij met een apparaat iets kon opwekken dat niet eigen is aan het ding. Hij deed onderzoek naar wat apparaten kunnen, maar waar ze eigenlijk niet voor bedoeld waren.

Trial-error 2014 werk opgebouwd uit fotokopietjes

Fictie

Tegenwoordig beklijft in het werk de vorm van de dingen, en die van de materie om ons heen als een decor. Kloosterman confronteert ons met de ‘ongeïnformeerde’* vorm van dingen, een vorm ontdaan van zijn toegevoegde identiteit. Een reclamebord dat door het weghalen van de belettering en de gekeurde coating een ijzeren vorm, een bak is geworden. Het knipperende licht, vanuit de niet in het zicht zijnde achterkant, weerkaatst zenuwachtig en tegelijkertijd stil repetitief op de muur. Een gevoel van desolaatheid.

‘Decor is een fictieve schijnwereld. Ik haal de schijn weg van de dingen’. Als toeschouwer blijft het werk vaag aanhaken bij iets wat je herkent, iets dat je eerder gezien hebt. Maar het bijzondere is dat Kloosterman ons precies daar brengt waar wij het net niet kunnen herleiden, net niet kunnen pakken. Hij zoekt naar het gebied waar wij tegelijkertijd wél en niet weten waar we naar kijken. En daarbij is het werk verrassend precies en kundig gemaakt.

Regels

‘Ik keek een oude fantasiefilm, die zich afspeelde in de Middeleeuwen. Iemand kwam met een paard bij een herberg aan en daar was zo een klapperend uithangbord verlicht door kaarslicht’. Kloosterman maakt dan vervolgens gebruik in zijn werk van de ‘ongeïnformeerde’ vorm, teruggebracht tot een kale stalen lichtbak met uit het zicht gemonteerd kaarslamplicht. Een referentie aan de romantische scene in de film.

Een apparaat is een reeks regels. De interesse van Goof is verschoven van de regels van een enkel apparaat naar de regels van het kijken binnen de cultuur. Objecten zijn de drager. Zijn interesse in de filmcultuur is vaak de bron. ‘Mensen denken dat alles bestaat uit regels. Er zijn ongeschreven regels opgesteld, ook voor onze herkenning. Je ziet wat je herkent’. Kloosterman speelt daarmee en rekt tegenwoordig de grenzen op door met meerdere invalshoeken te werken dan alleen met de apparatuur. Het werk is vaak een opstelling van verschillende onderdelen, een installatie, een totaalsculptuur.

Net niet echt

De tentoonstellingsruimte geeft zijn ideeën handen en voeten. Goof realiseert verschillende niveaus waarbinnen je kunt kijken in zijn sculpturen en installaties. Wie maakt er nu een gang in zo een kleine ruimte? ‘Toen ik in Exboot een installatie kon realiseren zocht ik in mijn hoofd naar een iconische gang, een die je heel vaak in films ziet. In gangen in de film vindt meestal een dialoog tussen twee mensen plaats. Het gesprek gaat ergens naar toe, net zoals de personages zich fysiek ergens heen begeven. In mijn opstelling hier is een gevoel van een theatrale gang ontstaan.’

De vloer is nu bedacht vanuit een klassieke parketvloer. Het patroon van de onderdelen is gemaakt van grijze en zwarte stukjes vloerbedekking. Zelfs de randen zijn precies zoals de oorspronkelijke parketvloeren werden afgezoomd. De maatvoering is hetzelfde als het origineel. Bijna echt, maar nét niet. Het idee komt van een bestaande gang die Kloosterman voor ogen heeft. In die klassieke gang met een vloer van parket ligt een loper en niemand heeft ooit onder die loper gekeken. Het is een niet belopen ruimte. Precies dat gedeelte intrigeert hem.

Oval Office

Kloosterman maakte begin 2019 een vloerkleed refererend aan dat in de Oval Office van het Witte Huis in Washington. Die ruimte kennen we allemaal uit de media of uit films. Je komt er nooit. ‘Ik heb als het ware de aankleding van de Oval Office weggehaald en toen voor de lege ruimte een tapijt ontworpen. Het is een replica van de vloer zoals hij is zonder opsmuk. Ik gebruik zwarte, witte en grijze tapijtegels, omdat je in een 3D-programma geen kleur aan het materiaal toekent. Alleen deze tinten worden weergegeven’.

Goof mijdt het puur op zichzelf staande decoratieve en brandt zich niet aan het verhalende. Hij wil alleen prikkelen en zoekt naar precies het juiste visuele moment om ertussen te blijven. Een onderzoeker, die zijn denken blijft ontwikkelen door met zijn handen te werken.

www.goofkloosterman.nl

* Term van media filosoof Vilém Flusser die met de hypothese kwam dat er twee fundamentele keerpunten in de menselijke cultuur zijn geweest. De eerste is de uitvinding van lineair schrijven en de tweede de uitvinding van technisch beeld maken, aanvankelijk door fotografie. Hij spreekt uitvoerig over het 'apparaat' van de camera als een hulpmiddel met een eigen 'programma' dat voorrang heeft op menselijke controle.

© LUCY, 5 september 2019. Tekst Elaine Vis