Shadowdance

visueel sterke tentoonstelling zonder clou

De tentoonstelling Shadowdance is de opvolger van Wonderland waarmee kunsthal KAdE mei 2009 opende. Eenmaal per jaar pakt KAdE groots uit met een expositie die een specifiek thema in de hedendaagse kunst behandelt en waaraan een grote schare kunstenaars (36 deze keer) uit binnen- en buitenland meedoet.
1010 Shadowdance Kistler
Ralph Kistler, ‘Cuentos Chinos’ (Chinese Stories) (2009). Foto: Ralph Kistler
Shadowdance wil laten zien hoe en waarom schaduw wordt ingezet in de beeldende kunst. In de tentoonstelling worden onder meer publicaties getoond die curator Judith van Meeuwen hebben gevoed tijdens haar onderzoek. Daar zitten ook catalogi bij van eerdere tentoonstellingen over dit onderwerp. Dat betekent niet dat deze tentoonstelling overbodig is. Een andere curator kan nieuw licht op de zaak werpen. In Amersfoort wordt 'bewegende schaduw' als specifieke invalshoek gekozen en zijn kunstenaars geselecteerd voor wie schaduw geen incidenteel thema is. Met die twee richtlijnen wordt overigens losjes omgesprongen.

Een visuele traktatie

Direct bij binnenkomst in de tentoonstellingszalen word je verrast door het schaduwspel en de klanken die Serge Onnen’s speelse installatie Carrousel (2010) voortbrengt. Hij zoomde een grote ronde constructie af met witte lakens en stelde daar binnen diverse muziekinstrumenten op. Deze worden bespeeld door handen die ronddraaien en per toeval een gitaar, trommel of triangel raken. Doordat de opgestelde lampen van en naar het witte doek bewegen, veranderen de schaduwen voortdurend van grootte. Het levert een sprankelend totaalbeeld op.

Ondanks het onderwerp is dit geen tentoonstelling waar je op de tast loopt en voortdurend je hoofd stoot. Er is een prettige afwisseling van licht en donker en van typen werken: fotografie, films, animaties, sculptuur, installaties, interactieve werken, schilderkunst en andersoortig werk. De hoeveelheid en variatie aan kunstwerken voelt als een traktatie. De verzamelde werken zijn opvallend sterk, slechts een paar kunstwerken zijn ondermaats. Er zitten parels bij – Serge Onnen, Gabriel Lester, Mounir Fatmi - en prachtige vondsten, kunstenaars die KAdE zowel bij de kunstkenner als het grote publiek introduceert: Diet Wiegman, Aram Bartholl en waar hebben ze Lotte Reiniger (1899 – 1981) opgedoken?
1010 shadowdance lotte Reiniger
Lotte Reiniger, The Frog Prince, 1954, filmstill, courtesy of BFI, the artist
1010 Shadowdance Mark Lewis
Mark Lewis, Rush Hour, Morning and Evening, Cheapside (2005). Filmstill

Zappen tussen schaduwspel, metaforen en illusies

Een aantal werken is een eigentijdse interpretatie van het eeuwenoude schaduwspel, zoals bij Serge Onnen, Ralph Kistler of Gabriel Lester. In andere werken wordt de schaduw ingezet als het alter ego, Vito Acconci bokst in zijn film tegen zijn eigen schaduw en in Andy Warhols zelfportret laat de schaduw diens gezicht letterlijk en figuurlijk van een andere kant zien. In haar verknipte bankbiljetten gebruikt Hanna von Goeler schaduw om de aandacht te richten op de duistere kant van politieke ideologieën. Mark Lewis en Zilla Leutenegger zetten schaduw in als middel om realiteit en fantasie door elkaar te laten lopen en de silhouetten in het werk van Kara Walker en William Kentridge maken de wrange geschiedenis van respectievelijk de Verenigde Staten en Zuid-Afrika invoelbaar. Dit zijn slechts enkele strategieën die in de tentoonstelling aan bod komen.

De tentoonstelling zou aan kracht winnen door de werken sterker te ordenen op deze of andere subthema's. De werken lijken door elkaar gehusseld. Althans, er is niet vaak een verband tussen de werken zichtbaar noch wordt dat verband in de catalogus geduid, waardoor je als kijker zapt tussen de verschillende strategieën. De tentoonstelling heeft daardoor iets vrijblijvends. Het onderwerp blijft aan de oppervlakte terwijl het veel grotere implicaties kan hebben als de onderlinge samenhang meer inzichtelijk wordt gemaakt voor de bezoeker. Welke aanvullende inzichten het onderzoek naar schaduw KAdE heeft opgeleverd, blijft ook in de catalogus onduidelijk.
1010 Shadowdance, Wiegman
Diet Wiegman, Shadow Dancing (2008)

Zwevende ijkpunten en interactieve werken

Het werk van Dirck van Baburen (1621) fungeert net als dat van Lotte Reiniger (1922-1961), Vito Acconci (1970), Charles Atlas (1974) en Andy Warhol (1981) als een historisch ijkpunt. Maar aangezien de meeste hiervan in de tentoonstelling geen context krijgen, noch geven, zijn ze eerder een vreemde eend in de bijt dan een ankerpunt. Het is daarentegen een slimme zet om kunstwerken op te nemen die actieve deelname van jou als bezoeker vragen. De interactieve werken van Aram Bartholl, Rafael Lozano-Hemmer, Münch & Furukawa en Hyojung Seo maken het mogelijk om het onderwerp schaduw niet alleen verstandelijk en visueel maar ook fysiek te ervaren. Het voegt een luchtige noot toe aan de tentoonstelling, dat geldt zeker voor de laatste twee. De interactieve werken zijn echter verspreid over de tentoonstelling en daardoor onderbreken ze soms de concentratieboog en betekenis die opgebouwd wordt door de andere kunstwerken. De plaatsing van die interactieve werken had beter gekund, bijvoorbeeld aan het begin of einde van zo'n sequentie of allemaal bij elkaar.

Shadowdance is een onderhoudende tentoonstelling met prachtige kunstwerken die helaas niet meer wordt dan de som der delen.

(c) Lucy, 10-10-2010. Tekst: Nanda Janssen
1010 Shadowdance Mark Lewis
Mark Lewis, Rush Hour, Morning and Evening, Cheapside (2005). Filmstill

Mark Lewis

1010 ralph kistler video
Ralph Kistler, Cuentos Chinos (Chinese Stories), 2009. Video van de installatie in Kade.

Ralph Kistler

Ralph Kistler maakte een video van zijn installatie in Kade.