De ontplofte blik

recensie

Op 7 juli opende in het Centraal Museum de tentoonstelling ‘De ontplofte blik’. Dat de tentoonstelling anders dan anders is, blijkt al bij mijn eerste vraag aan conservator Marja Bosma. “Vanuit welk idee de tentoonstelling ontstond? Géén, als je idee opvat als ‘concept’. We hebben een aantal kunstenaars uitgenodigd en die behoorlijk de vrije hand gegeven,” antwoordt ze. 
1207 ontplofte blik flad2
Wolfgang Flad, Kiss and Tell, 2012

Exploded view

Een groepstentoonstelling dus. Maar niet een die is samengesteld uit losse stukken. Eerder een tentoonstelling die bestaat uit verschillende onderdelen van één groter geheel. Of van een 'apparaat'. De titel is immers de letterlijke vertaling van ‘exploded view’, een 3D-tekening die verduidelijkt hoe een machine in elkaar steekt. (Ontwaar ik daar dan toch een concept?) De kunstwerken van Ab van Hanegem, Joris van de Moortel, William Engelen, Wolfgang Flad en Driessens & Verstappen vormen samen één installatie, één wereld, waarin verschillende zintuigen worden geprikkeld.
1207 ontplofte blik van hanegem
Ab van Hanegem, 2012 (foto Adriaan van Dam)

Afwezige muzikanten

Aan het smeden van een geheel draagt het muzikale werk van Engelen in grote mate bij. De muziek waarop twaalf broeken ‘dansen’ is overal hoorbaar en geeft het werk van de andere kunstenaars een steeds wisselende sfeer. Engelen componeert op een bijzondere wijze, zo blijkt uit het notatiesysteem van een compositie waarin verschillende smaken chocolade hun eigen klank krijgen. Een andere installatie bevat alle ingrediënten voor een sessie van een straatmuzikant. Maar hoorbaar is niet de muziek van de (ontbrekende) artiest. In plaats daarvan klinkt een opname van geluiden op een straathoek in Berlijn, de woonplaats van de kunstenaar.
 
Het werk gaat een interessante relatie aan met de installatie van Van de Moortel: waar het ene werk wordt bepaald door geluid, is het andere juist sterk in zijn stilte. De rockset is door de kunstenaar achtergelaten na zijn performance tijdens de opening. Alsof hij even pauzeert en zo weer verder zal spelen. En wie weet doet hij dat nog wel een keer tijdens de duur van de tentoonstelling, zegt de conservator. Ook heeft Van de Moortel sporen nagelaten van andere momenten uit zijn kunstenaarsbestaan: een doosvormige constructie waarin hij tijdens een vorige expositie werkte en bronzen afgietsels van verftubes. Het lijken rekwisieten op een verlaten toneel.
1207 ontplofte blik moortel
Joris van de Moortel, performance bij opening, 2012 (foto: Adriaan van Dam)

Kunst recyclen

Terwijl Van de Moortel de museumzaal verandert in een podium of atelier, speelt Van Hanegem juist met de bestaande architectuur. Met zijn geometrische wandschilderingen creëert hij een optische illusie, waarin het doorgaans afgeschermde daglicht weer een rol mag spelen. De vloeiende, organische vormen in zijn schilderijen lijken te repeteren in de sculpturen van Wolfgang Flad. De beelden van Flad verwijzen naar het werk van Hans Arp, maar zijn tegelijk erg van nu. Geen zware materialen of sokkels, maar lichte vormen die deels van het plafond afhangen. Flad gebruikte papier-maché, bestaande uit teksten over kunst uit tijdschriften en boeken. Recyclet hij kunst? Wil hij Arp andere mogelijkheden of oplossingen tonen? Hij biedt de toeschouwer in ieder geval stof tot nadenken. Zijn bijzondere materiaalgebruik komt ook tot uiting in wandreliëfs, waarin hout zich lijkt te gedragen als water. Tegelijkertijd laat Flad de natuurlijke kwaliteiten van het materiaal spreken door het elegante lijnenspel van de nerven bloot te leggen.
 
1207 ontplofte blik driessens
Driessens & Verstappen, Top Down, Bottom Up, installatie 2012.
(foto: Adriaan van Dam)

Toeval

Een contradictie in materialen en uitvoering is nog sterker zichtbaar in het werk van Driessens & Verstappen. Hoewel het proces tot het uiteindelijke kunstwerk kunstmatig is, biedt het ruimte voor toeval. Zo laat een ingenieuze installatie tijdens de tentoonstelling vier stalagmieten van bijenwas groeien. Het duo zorgde voor alle randvoorwaarden, van apparatuur tot geurige blokken bijenwas, maar laat zich vervolgens verrassen door de vorm die de wasspetters aannemen. Het eindresultaat blijft onvoorspelbaar. Dat verleidt de toeschouwer wellicht om de tentoonstelling niet één, maar twee keer te bezoeken.

(c) Lucy 12-7-2012. Tekst: Merel van den Nieuwenhof

De Onplofte Blik

Groepstentoonstelling met Driessens & Verstappen, William Engelen, Wolfgang Flad, Ab van Hanegem en Joris van de Moortel.

t/m 28 oktober 2012

Nicolaaskerkhof 10, Utrecht 
open: di t/m zo 11-17 uur.

www.centraalmuseum.nl