kunst op je kamer

het kunstwerkboek door kunstenaars

Van het maken van een slinger tot het inventariseren van je herinneringen. De Kunstwerkbox van zorginstelling AxionContinu is voor bewoners een creatief lichtpuntje in eenzame tijden. 

Kunstwerkboek deel 1
Kunstwerkboek deel 1

Licht brengen

Digitaal bladerend door het Kunstwerkboek, tref ik op elke bladzijde een uitnodiging om te tekenen, te mijmeren, te lezen, te fantaseren. De zestien uiteenlopende opdrachten, verhalen en gedichten, zijn verzonnen door Utrechtse kunstenaars en schrijvers. Had ik de Kunstwerkbox echt in mijn handen gehad, compleet met de bijbehorende potloden en viltstiften, dan was ik meteen begonnen. Dit speciale werkboek is aanlokkelijk als het spel Ik zie Ik zie. Als de beginzin eenmaal is ingezet, kun je bijna niet meer níet meedoen.

Maar eigenlijk is het Kunstwerkboek niet voor mij bedoeld. Initiatiefnemer Joyce Vlaming bedacht het in haar dubbelrol als kunstenaar en projectleider Kunst & Cultuur bij zorginstelling AxionContinu voor een specifieke doelgroep. ‘Met de Kunstwerkbox willen wij voornamelijk de mensen met een lichamelijke beperking en ouderen in een beginfase van dementie aanspreken.’ Toen in maart vrijwel alle activiteiten voor hen moesten worden stopgezet en bezoek alleen nog vanaf de tuin kon komen zwaaien, wilde Vlaming direct aan de slag om wat licht te brengen in deze sombere situatie.

Kunstwerkboek 1, Sanne Marije
Kunstwerkboek 1, de pagina van Sanne Marije
Kunstwerkboek deel 1 Joyce Overheul
Kunstwerkboek deel 1, de pagina van Joyce Overheul

Kunstwerkbox cadeau

En dat lukte. ‘Met het eerste werkboek zijn we rond april echt begonnen. De subsidieverstrekkers reageerden allemaal heel vlot en positief,’ vertelt Marjolein Witte van het projectteam. Samen met Saskia Hoogkamer en Cas van Dijk, brachten zij in juni het eerste Kunstwerkboek uit en eind oktober werd Kunstwerkboek nummer twee bij de zorginstellingen bezorgd. Over hoe de kunstwerkboeken werden ontvangen door de bewoners, spreek ik, via Zoom, Marjolein en Cas, die het afgelopen jaar zijn HKU-afstudeerstage bij Joyce liep: ‘Het eerste boek zat in een box, compleet met potloden en stiften, dus mensen kregen echt een cadeau. In eerste instantie was iedereen daarom ook heel blij. We zagen dat de bewoners er elk op hun eigen manier mee om gingen; sommigen kleurden gewoon alles in wat ze tegenkwamen, anderen haalden er heel specifieke opdrachten uit.’
Binnen AxionContinu worden opvallend veel mooie kunstprojecten gerealiseerd, zoals Atelier Top, het atelier en de artist-in-residence plek boven op een woonzorgcentrum en de wekelijks op vrijdag terugkerende Utrecht Museumdag, waarbij ouderen worden opgehaald voor een museumbezoek. Er is dus veel expertise en ervaring in huis. ‘We hadden ook een feedbackformulier bijgevoegd en dat werd door de zorgmedewerkers wel goed kritisch ingevuld. Zo vonden ze de teksten soms te lang of de opdrachten te moeilijk.’

Kunstwerkboek deel 1, Marisa Rappard
Kunstwerkboek deel 1, de pagina van Marisa Rappard

Kunstenaars

De teksten zijn bij het tweede werkboek daarom nadrukkelijk ingekort, maar net als bij het eerste werkboek zijn de kunstenaars en schrijvers gekozen uit het brede netwerk dat de projectgroep gezamenlijk heeft. Marjolein Witte – kunstenaar en daarnaast ook langdurig in de gehandicaptenzorg werkzaam geweest – ; ‘De wereld van deze doelgroep is minder grijpbaar. Er is snel te veel informatie, alles moet wat kleiner, je komt in een ander tempo terecht. We hebben daarom eerst een lijstje gemaakt van kunstenaars van wie we verwachtten dat ze zich zouden kunnen conformeren aan de opdracht, aan de doelgroep. Er zitten vrij veel kunstenaars bij die ook lesgeven, voor hen is het wat meer vanzelfsprekend om op deze manier met hun werk om te gaan.’ Zoals HKU-docent Wan Mai Linh Ly die de lezer een vaas met bloemen aanbiedt die je naar hartenlust kunt aanvullen, met geknipte bloemen of, voor wie toe is aan wat meer uitdaging, zelfbedachte en -getekende exemplaren.
Marjolein: ‘En we moesten zoeken naar een balans. Je wilt niet alleen maar kleurplaten. Er zitten ook dingen bij waar ik niets van snap, zoals de haakbeschrijving van Joyce Overheul, maar er zijn bewoners die dat natuurlijk zo oppikken. En zo zit er voor iedereen wel iets tussen. En we merken dat het voor begeleiders ook fijn is, dit boek. Ze krijgen zelf ook ideeën, die ze kunnen uitbouwen als de groepsactiviteiten weer mogen worden opgestart.’
Cas: ‘We hopen dat de begeleiders onze steun ervaren, dat we met ze meedenken in een uitdagende tijd als deze.’

Kunstwerkboek deel 1, Lotte van Laatum
Kunstwerkboek deel 1, Lotte van Laatum

Uit je kunstenaarsbubble

Beide werkboeken bevatten opdrachten van zestien verschillende kunstenaars en schrijvers. Moest er aan de ingeleverde opdrachten nog veel bijgestuurd worden? Marjolein: ‘We hadden een duidelijke feedbackronde en dat werkte goed. Iedereen was er ook heel serieus in.’ Cas: ‘Met de vormgeving konden we ook nog veel doen; het moet het liefst in een oogopslag duidelijk zijn wat je kunt doen en dat mag ook wel op meerdere manieren interpretabel zijn. Zo begreep ik helemaal niets van de opdracht van Marjolein, maar door de vormgeving, kon ik toch gelijk beginnen.’
Ondertussen is de KunstBOX niet alleen een mooi project voor de mensen die het werkboek ontvangen, maar ook voor de kunstenaars, ontwerpers en schrijvers die er aan mee werken. Marjolein: ‘Veel kunstenaars zien ook activiteiten wegvallen. Dus we bedienen hiermee eigenlijk twee doelgroepen. En iedereen deed graag mee, was enthousiast. Het is ook fijn om even uit je kunstenaarsbubble te raken, je kop wordt weer even aangezet.’

Het Kunstwerkboek biedt met de ingekookte opdrachten een uniek en overzichtelijk inkijkje in de individuele kunstenaarsuniversa, compleet met een blokje praktische informatie over de kunstenaar zelf, wat een welkom onderdeel blijkt van het boekje. Ik blijk dan ook niet de enige die zelf wel, met wat potloden, het boek in wil duiken. Marjolein: ‘Er zijn wel meer mensen die vragen waar ze het kunnen kopen. Maar we zijn er nog niet mee bezig om het verkoopbaar te maken. We zouden wel zo een nummer drie kunnen maken. De samenwerking verloopt heel prettig, allemaal vanuit onze eigen expertise, met ieder een eigen rol en het vertrouwen. Dat werkt echt heel lekker.’

Dus wie weet, wordt de winter opgevrolijkt met Kunstwerkboek nummer 3. En wie weet, kan dan elke naar cultuursnakkende Utrechter ermee aan de slag. En heel, heel misschien – zou dat niet mooi zijn – knutselen we dan gezamenlijk de slinger van Lotte van Laatum in elkaar.


© LUCY, 16 november 2020, tekst: Jantine Kremer

Atelier TOP

lees meer over Atelier TOP en gast atelier voor kunstenaars op een verzorgingshuis.