Looking for trouble

summerschool Het Vijfde Seizoen

Maandagochtend 10 uur. Langzaamaan druppelt iedereen binnen. Met rugzak, reistas en slaapzak. Er is koffie en er zijn koekjes. De zon schijnt. Dit is het begin van de Summerschool van Het Vijfde Seizoen, een artist-in-resicence gericht op psychiatrie die sinds 1998 bestaat. Zestien studenten van verschillende Nederlandse academies verzamelen zich hier om onder leiding van Marieke Zwart en Dirk van Lieshout te verkennen hoe ze hun werk kunnen verbinden met de psychiatrie.

1708 summerschool 5e seizoen

Het Vijfde Seizoen

Het Vijfde Seizoen

Het Vijfde Seizoen bevindt zich op het terrein van Altrecht in Den Dolder, waar cliënten voor korte of lange tijd verblijven. Kunstenaars kunnen hier gedurende een seizoen wonen en werken. Het doel is tweeledig: de buitenwereld dichter bij de cliënten brengen, en iets van de binnenwereld van de cliënten naar buiten brengen via de ervaringen van de kunstenaars. Om zo de afstand tussen geestelijk gezond en ziek te verkleinen.

In de negentien jaar dat Het Vijfde Seizoen bestaat pakt elk seizoen anders uit. Er is geen vast patroon of routine. Elke kunstenaar zoekt opnieuw de weg. Met de residency probeert Altrecht een brug te slaan tussen de psychiatrie en de maatschappij. Hoe de kunstenaar zijn of haar verblijf invult is aan henzelf. Er zijn geen verplichtingen of vragen vooraf, ieder ontwikkelt vanuit zijn eigen werk een verbinding met de plek en de mensen die er verblijven. Wat ze maken varieert van observaties van de plek, de mensen en hun gewoonten tot het vertalen van levensverhalen en verlangens in een een werk. Fansje Killaars bijvoorbeeld maakte een rookgordijn van peuken die ze met hulp van de vele rokers op het terrein verzamelde. Erik van Lieshout vond het er te stil en bouwde een 'boomcar': een tot rijdende geluidsinstallatie omgebouwde auto. Anderen maakten foto's of tekeningen, noteerden gedachten of ontwierpen een gids voor Den Dolder. Soms werken cliënten zelf mee aan of in de eindpresentatie, soms zijn ze alleen als onderwerp aanwezig, altijd integer, zonder oordeel over hun beperkingen.

1708 summerschool Dirk

Theefiets project, Dirk van Lieshout

contact zoeken

Marieke en Dirk hebben beiden veel met patiënten gewerkt. Het resultaat van hun werkperiode op Het Vijfde Seizoen is te zien in een tentoonstelling in de ruimtes van Casco/Fotodok, waar ook de Summerschool plaatsvindt. Dirk ontwikkelde een theefiets en brouwde een eigen theesoort van berkenbast, gezond voor lichaam en geest. Veel van zijn werk gaat over beweging, mobiliteit en contact. De gedachte voor de theefiets ontstond omdat Van Lieshout het gevoel had dat hij de cliënten in beweging moest brengen, juist omdat ze zo met hun hoofd bezig zijn. Wekelijks fietste hij over het terrein, steeds met een ander groepje mensen. De tochten werden vastgelegd op film, een mooie weergave van de dynamiek van het terrein en de gesprekjes die onderweg plaatsvonden. Van de hak op de tak soms, omdat elke fietser zijn eigen wereldje meeneemt en daar ook tijdens het fietsen niet altijd uitkomt. 
Desondanks zijn de fietsers op elkaar aangewezen om vooruit te komen. In de tentoonstelling is niet alleen de film te zien, maar ook tekeningen, modellen, slingers met eikels, berkenbast en andere natuurlijke objecten waarmee de fiets gedecoreerd was. 

1708 summerschool Marieke

fragment Marieke Zwart

Hoewel lang niet alle bewoners aan de kunstprojecten willen meewerken, zijn velen blij met de afleiding en mogelijkheden die het kunstenaarsverblijf biedt. Juist omdat de kunstenaar geen behandelaar is. Dat merkte ook Marieke Zwart tijdens haar verblijf. Het is een mogelijkheid te onstnappen aan het patiënt zijn en de routine van therapie, rondhangen en de weg terug naar de maatschappij zien te vinden. In Het Vijfde Seizoen kunnen ze iets anders doen. Helpen een fiets te bouwen bijvoorbeeld, papier maken van oude dossiers of zoeken naar evenwicht in een duet met de kunstenaar. Marieke laat in de tentoonstelling enkele video's zien waarin ze met cliënten zoekt naar balans; fysiek leunend op elkaar in verschillende poses. Wankelend, vallend, maar met doorzettingsvermogen en vertrouwen in elkaar lukt dit uiteindelijk. Ook maakten  ze samen papier van oude medische dossiers en rapporten. Grote kleurrijke vellen, waarin het verleden voortleeft maar dat als een leeg blad ook ruimte biedt aan nieuwe inhoud.

Mooi werk van beide kunstenaars. In de loop van de week vertellen ook andere oud residenten van Het Vijfde Seizoen over hun ervaringen met het werken in deze context en zijn er gesprekken met psychiaters en cliënten. Eén ruimte in de tentoonstelling is nog leeg. Het is aan de deelnemers van de Summerschool deze te vullen met eigen werk dat ze in de loop van de week ontwikkelen. LUCY kijkt en luistert af en toe mee en doet hier verslag.

© LUCY, 2 augustus 2017. Tekst: Marjolein Sponselee

1708 summerschool deelnemers

deelnemers en medewerkers van de Summerschool

1708 summerschool 5e seizoen

Het Vijfde Seizoen

Summerschool Looking for Trouble

De tentoonstelling Push Here, met het werk van Dirk van Lieshout en Marieke Zwart is van 21 juli t/m 20 augustus te zien.
Lange Nieuwstraat 7, Utrecht.

De summerschool loopt van 31 juli t/m 9 augustus. Het werk van de deelnemers is vanaf 9 augustus in de tentoonstelling te zien.


www.vijfde-seizoen.nl

summer school serie

lees ook deel 2 over de summer school: Gevoeligheden