Getransformeerde ruimte

schilderijen in 3D

Schilderijen met een derde dimensie. Zo zou je de werken in de tentoonstelling De Wand De Ruimte kunnen beschrijven. Het Amersfoortse Mondriaanhuis bouwt hiermee voort op het atelier van de meester zelf: daar experimenteerde Mondriaan met kleurvlakken op wand en vloer. Vier hedendaagse kunstenaars treden in zijn voetspoor.
1106 mondriaanhs nieuwendijk
Guido Nieuwendijk, ripple 2011, Courtesy kunstenaar (Foto Mike Bink)

Mondriaan transformeerde begin 20e eeuw zijn atelier in de kunstenaarswijk Montparnasse in Parijs in een totaalkunstwerk. Op de muren plakte hij rechthoeken in primaire kleuren en de strak gelijnde meubels schilderde hij zwart, wit en rood. Zo liet hij de elementen van de ruimte reageren op elkaar en op de architectuur. Dit gegeven was voor het Mondriaanhuis uitgangspunt voor de tentoonstelling De Wand De Ruimte die er deze zomer te zien is. Gastcurator Michael Berkhemer nodigde vier kunstenaars uit aan de slag te gaan met een ruimte in het museum.
1106 mondriaanhs vd ploeg
WALL PAINTING No.317 (detail), Composition with Colour Planes No.1 2011, Courtesy West, Den Haag (Foto Mike Bink)

Contrasten in Space-Paintings

Guido van Nieuwenlijk, Tonneke Sengers, Mark van Overeem en Jan van der Ploeg werken weliswaar in het platte vlak, maar gebruiken de ruimtelijke context als integraal onderdeel van hun werk, waardoor je deze niet los van elkaar kunt beschouwen. In het Mondriaanhuis spelen ze met de architecturale lijnen van het gebouw, de plek, met muren en kleuren. De ruimtes veranderen in een kunstwerk. Elk van de vier kunstenaars doet dit op een andere manier. Zo stap je bij elke volgende ruimte weer in een nieuwe werkelijkheid en een totaal andere sfeer, wat heel verfrissend werkt.

De grote zaal wordt ingenomen door twee werken van Jan van der Ploeg: Wall Painting no. 317 en 318, speciaal gemaakt voor de tentoonstelling. De drie hoge wanden van de zaal zijn vanaf de betegelde plint tot het plafond beschilderd met strakke kleurbanen. Ondanks de contrasterende felle kleuren geeft het geheel een ruimtelijke, rustgevende indruk waarin je je opgenomen voelt. Van der Ploeg weegt de kleuren van zijn ‘space-paintings’ dan ook heel zorgvuldig af. Als tegenwicht plaatste hij een t-vorm in de ruimte waarop afgeronde witte vormen op een zwarte ondergrond geschilderd zijn.

1106 mondriaanhs overeem
Mark van Overeem, Parallel Desire 2011, Courtesy Galerie Wit, Wageningen (Foto Mike Bink)

Ruimtelijk schilderij en optisch bedrog

Guido Nieuwendijk verdeelde een tussenruimte in drie kleine open compartimenten. De muren verfde hij heldergroen, ze worden van bovenaf belicht. Een combinatie van drie witte en zwarte balkjes is in elk compartiment op een andere plek en in een andere verhouding horizontaal of schuin op de muur geschilderd. Ze verstoren de rust en suggereren beweging. Ga je vervolgens een klein metalen trapje op en draai je je om, dan kijk je meer van bovenaf in de groene ruimtes. Hier wint het werk aan kracht, omdat schaduwwerking mee gaat spelen en de tint van de vloer zich mengt. Op deze plek beleef je het werk als een ruimtelijk schilderij.

Parallel Desire is een combinatie van fotoprints, een schot en videoprojectie waarmee Mark van Overeem ingrepen doet aan de wanden van een van de zalen van het Mondriaanhuis. Van Overeem speelt met licht en schaduw en perspectief. Hij schept de illusie van parallelle ruimtes, zoals bij de dubbele spiegels in een paskamer waarin je jezelf en het pashokje oneindig weerspiegeld ziet en het net lijkt of er andere ruimtes achter de spiegel bestaan.

1106 mondriaanhs sengers
Tonneke Sengers, BLACK SQUARES/WHITE SQUARES 2011,
Courtesy kunstenaar (Foto Mike Bink)

Vorm en contravorm

De vierde ruimte toont werk van Tonneke Sengers. Ramen vullen hier één zijde en maken de ruimte licht. De lijnen van de brede lamellen aan de buitenzijde en de metalen strips aan het plafond komen terug in Sengers werk: twee panelen die in de ruimte staan. De tinten van het werk vallen mooi samen met die van de ruimte. Het ene paneel toont uitgesneden vierkante zwarte vlakken gecombineerd met witte rasters. Daarachter verborgen is een loze ruimte die van afstand de indruk geeft deel te zijn van het platte vlak. Door schaduwwerking lijkt de binnenruimte een beige-witte ondergrond. Het andere paneel in de ruimte vormt de contravorm van het eerste.

De Wand De Ruimte is een mooie tentoonstelling in het onlangs verbouwde Mondriaanhuis. De vier kunstenaars werken allemaal geometrisch abstract, maar de installaties die ze maakten leveren elk  een heel andere beleving van de ruimte op. Het ruimtelijke schilderij dat Mondriaan zelf maakte is ook te zien in het Mondriaanhuis, dat permanent een reconstructie van het Parijse atelier toont.

De Wand De Ruimte is te zien t/m 25 september
in het Mondriaanhuis, Kortegracht 11 Amersfoort.

(c) Lucy, 27 juni 2011. Tekst: Celesta Lente.

De Wand De Ruimte

De Wand De Ruimte is te zien t/m 25 september
in het Mondriaanhuis,
Kortegracht 11 Amersfoort.
www.mondriaanhuis.nl
dinsdag t/m vrijdag   11.00 – 17.00 uur zaterdag-zondag       12.00 – 17.00 uur

Bij de tentoonstelling verschijnt een publicatie.