Melancholische blik op Moskou

solotentoonstelling Olga Chernysheva

In het weekend dat de solotentoonstelling van de Russische kunstenaar Olga Chernysheva in Utrecht opent, houdt Rusland een peiling over het mausoleum van Lenin. Twintig jaar na de ineenstorting van de Sovjet-Unie vindt de meerderheid van de Russen dat Lenin begraven moet worden en dat zijn mausoleum dient te verdwijnen van het Rode Plein.
1101 bak in the middle
Olga Chernysheva, Citizens, 2009-2010, aquarel
Olga Chernysheva (1962) woont en werkt in Moskou. Het is de typische sfeer van de stad die de kunstenaar weet te vangen met haar aquarellen, foto- en videowerken. BAK toont deze winter haar sleutelwerken en een aantal nieuwe series. Chernysheva zoekt vooral de hoeken en randen van Moskou op en portretteert de mensen die ze daar tegenkomt. Haar realistische werk biedt een melancholische blik op het alledaagse leven in de hoofdstad. Hoewel haar oeuvre veel typisch Russische elementen bevat, heeft het een universele zeggingskracht.

Zijlijn
In 1986, het jaar dat Gorbatsjov de Sovjet-Unie weer op gang probeert te krijgen met zijn glasnost en perestrojka en het jaar waarin de kernreactor in Tsjernobyl ontploft, studeert Olga af aan de Film Academie in Moskou. Ze is opgeleid als cartoonist en bedreven in het vertellen van een beeldverhaal. In 1995-1996 vervolgt ze haar studie aan de Rijksakademie in Amsterdam. De laatste jaren timmert Chernysheva internationaal goed aan de weg. Op de huidige tentoonstelling is te zien hoe ze elementen uit het Russische straatbeeld isoleert. Trefzeker schetst ze marktvrouwen, mannen met sandwich-borden, alcoholisten op een bankje, dagwerkers langs de kant van de weg en demonstranten met spandoeken op een verder leeg vel. Veel beeldelementen duiken elders in de tentoonstelling weer op in video’s of foto’s.
1101 bak in the middle bus2
Olga Chernysheva, To Moscow, 2010

Melancholie

Als tentoonstellingsbezoeker word je gade geslagen door beveiligingsmedewerkers. In Rusland zijn ze talrijk, Chernysheva fotografeerde ze en drukte ze levensgroot af als wallpaper (Guard, 2009). Ze vertelt dat ze gefascineerd is door mensen aan de zijlijn van de samenleving. In de musea in Moskou waar ze hen fotografeerde, trokken de beveiligers - meer nog dan de kunst - haar aandacht. Ook in de fotoserie High Road #8 (2007) bevinden we ons langs de zijlijn. Groepjes mannen zitten gehurkt op een rij langs de weg. De veelal uit Centraal-Azië afkomstige mannen zijn op zoek naar werk en wachten tot een automobilist met een klus voor hen stopt.

Op de bovenverdieping hangt een werkelijk prachtige serie portretten (To Moscow, 2010) van buschauffeurs die pendelen tussen Moskou en de uithoeken van de voormalige Sovjet-Unie. Regendruppels, fel zonlicht en de stedelijke omgeving weerspiegelen in de autoruit. De kunstenaar drukte de analoge foto’s af op barietpapier wat de melancholieke sfeer versterkt.

Behalve het domein van de snelweg zoekt Chernysheva ook graag het spoor op. De trein is een goede plek om ongegeneerd mensen te kijken, die uit het raam starend of in gedachten verzonken misschien meer van zichzelf laten zien dan in sociale interactie. In 2003 maakte ze The Train, een juweeltje van een film waarin de camera je rijtuig na rijtuig door het gangpad meevoert. De beelden en de orkest- en pianomuziek van Mozart brengen je in een prettige cadans.

Al jarenlang had Chernysheva de droom om medewerkers van de metro in Moskou te portretteren. Omdat het verboden is op metrostations te fotograferen, duurde het tot 2007 voordat ze met hulp van een bevriend hoofdredacteur toestemming kreeg voor de serie On Duty. Urenlang kon de kunstenaar haar gang gaan met een analoge camera op statief. Het is de taak van deze ambtenaren om de mensen op de roltrap in de gaten te houden. Hun blik is daarom schuin naar boven gericht. Concentratie lijkt over te zijn gegaan in meditatie. Met de portretten voert Chernysheva ons mee in de binnenwereld van deze mannen en vrouwen.
1101 bak in the middle bus1
Olga Chernysheva, To Moscow, 2010

Former West

De tentoonstelling maakt deel uit van het langlopende project Former West (2008-2013). Samen met internationale instellingen onderzoekt BAK hoe de hedendaagse kunst van na 1989 zich verhoudt tot de recente ontwikkelingen in de post-communistische maatschappij en de politiek. Hoewel Chernysheva een hekel heeft aan de pretenties en leugens van haar land is politiek niet waar haar werk over gaat. Ze focust op de gewone man, die - ondanks de onzekerheid en chaos die voortvloeien uit de veranderingen van de afgelopen twintig jaar – grip probeert te houden op het alledaagse leven. Het is jammer dat in de publieksinformatie de kunsttheoretische aspecten de boventoon voeren, het gaat enigszins ten koste van informatie over de inhoud van Chernysheva’s werk. Maar behalve de kunstenaar verdient ook BAK een groot compliment voor deze mooie selectie en de verzorgde presentatie van het werk.

Olga Chernysheva
In the Middle of Things, 23 januari – 27 maart 2011
Lezing / conversatie op 17 februari en 15 maart


(c) LUCY, 28-1-2011. Tekst: Mireille de Putter
De expositie 'In the Middle of Things' is te zien van 23 januari t/m 27 maart 2011
Lezing / conversatie op 17 februari en 15 maart
website BAK, basis voor actuele kunst