Van Lohuizen groeide op in Utrecht en Gouda. De interesse voor fotografie was er al op de middelbare school, maar het zou even duren voordat alles op zijn plek viel en het fotograferen een manier van leven werd. Na de middelbare school reisde hij naar China, een land waar hij nieuwsgierig naar was omdat het een van de onderwerpen voor het eindexamen was. “Ik kocht een enkeltje naar China met de Trans Siberië Express in 1985 en heb daar de camera weer opgepakt. Ik fotografeerde af en toe tijdens die reis en ik kwam ook in Tibet terecht, dat was bijzonder in die tijd. Met foto’s van toen heb ik mijn eerste kleine tentoonstelling gehad bij Antiquariaat Van Gennep op de Nieuwezijds Voorburgwal. Maar ik moest natuurlijk een keer terug naar Nederland en werkte een tijdje in Hong Kong om geld voor het retourticket te verdienen. Ik reisde via de Filipijnen, waar net een revolutie gaande was en dictator Marcos werd afgezet. Dat zijn mijn eerste gepubliceerde foto’s geweest, in De Waarheid, het partijblad van de CPN. Vooraf had ik geen idee wat ik met fotografie wilde, maar door deze ervaringen merkte ik dat de camera een wapen kan zijn om een verhaal boven tafel te kunnen vertellen.”
De achterkant van het nieuws
Vanaf eind jaren tachtig werkt Van Lohuizen fulltime als fotojournalist, op zoek naar verhalen die het verdienen om vertelt te worden. Hij begon tijdens de eerste Palestijnse opstand. “In 1988 ben ik daar voor twee maanden naartoe gegaan en daarna ben ik eigenlijk nooit meer van die camera afgekomen.” Van Lohuizen fotografeerde ook daarna veel in conflictgebieden. In Afrika met name in de jaren negentig: Sierra Leone, Zaïre, Angola, Mozambique en de hele transitie in Zuid-Afrika. Daarnaast was hij veel in het Midden Oosten, de Palestijnse gebieden en later Irak en Afghanistan. “Ik opereerde een beetje aan de achterkant van het nieuws, veel conflicten die al heel lang duurden en de voorpagina niet meer haalden en de middenpagina eigenlijk ook niet. Dan lijkt het erop dat het voorbij is omdat het geen nieuws meer is, maar dat is natuurlijk niet zo.” Daar groeiden de ideeën over hoe hij wilde werken en het besef hoe belangrijk die verhalen achter het nieuws zijn. “Bijvoorbeeld het onderwerp van de diamantindustrie. Het idee om dat verhaal te vertellen ontstond toen ik ontdekte dat grondstoffen een belangrijke rol in die conflicten speelden, als financier. Daar was eigenlijk helemaal geen aandacht voor en al helemaal niet voor het feit dat onze behoefte aan grondstoffen die conflicten voedde.”
Rising Sea Levels
Van Lohuizen staat bekend om langlopende reportages waarin hij een onderwerp uitdiept en van verschillende kanten belicht. Zo’n groot verhaal begint meestal klein, dat geldt ook voor Rising Sea Levels. “Het begon in 2011 toen ik voor een kleine opdracht in Bangladesh was. Bangladesh is natuurlijk een bekende locatie als het gaat over overstromingen en cyclonen. Ik realiseerde me daar voor het eerst hoe urgent de situatie van het stijgende zeespiegel eigenlijk is. Voorheen trok het water altijd weg na een overstroming en konden mensen hun leven daarna weer oppakken. Nu is dat niet meer zo. Het water trekt zich niet meer terug. Dat komt door de smeltende gletsjers in de Himalaya; Bangladesh is een grote rivierdelta die het water van de Himalaya afvoert. Het komt echt van twee kanten daar, uit de Himalaya en van de stijgende zeespiegel. Ik dacht zelf ook altijd dat het een probleem was dat niet voor onze generatie was maar voor daarna. Dat blijkt op een aantal plekken in de wereld niet zo te zijn. Er wonen mensen in gebieden waar wij als Nederlanders allang geëvacueerd zouden zijn. Na Bangladesh ben ik het gaan onderzoeken.”
Dat deed Van Lohuizen op basis van bestaande documentatie maar ook onderweg. Tijdens het Via Pan Am project (een reportage over de migratiestromen in Noord- en Zuid-Amerika langs de Pan American Highway) kwam hij op de San Blas eilanden in Panama terecht, waar de eerste mensen geëvacueerd moesten worden vanwege het stijgende water. Daardoor realiseerde Van Lohuizen zich dat het echt een wereldwijd probleem is. “Toen ben ik echt gaan zoeken naar plekken waar het urgent is; en dat is dus niet alleen in arme landen maar ook aan de oostkust van Amerika en in Engeland, het gebeurt echt om de hoek.” Nederland is niet in de reeks opgenomen omdat de situatie hier nog niet zo urgent is en we al eeuwen bezig zijn met onze kustbescherming en daar heel veel in hebben geïnvesteerd. Maar dat Amsterdam en Utrecht op termijn niet meer zullen bestaan staat volgens de fotograaf vast.
Geen compromissen
Gemiddeld is Van Lohuizen zes a zeven maanden per jaar op reis voor zijn werk, verspreid over verschillende reizen. Hij reist alleen, maar werkt bijna altijd samen met lokale mensen, die als fixer en vertaler optreden en helpen met de research. “Zij zorgen ervoor dat ik geen fouten maak. Het is voor elk journalistiek project natuurlijk belangrijk om je feiten te checken, maar dit is wel een gevoelig onderwerp waarbij er genoeg mensen zijn die wachten op een kans om je verhaal onderuit te halen.” Vaak blijft hij enkele weken op een plek en er is altijd contact met de lokale bevolking. Dat is de laatste jaren nog meer geworden nu hij niet meer alleen met fotografie werkt, maar ook videoverslagen maakt en mensen interviewt. Het gaat tenslotte om de gevolgen voor de mensen, niet alleen voor het gebied.
Rising Sea Levels was in eerste instantie een eigen initiatief van Van Lohuizen. Toen hij bevriende redacteuren van de New York Times erover vertelde werd het al snel door deze krant geadopteerd. De samenwerking liep goed. “Ze gaven me alle vrijheid in de keuze van de onderwerpen, maar zaten er wel bovenop dat de feiten kloppen. Een grappig detail is wel dat zij in eerste instantie de Amerikaanse oostkust er niet bij wilden hebben. Dat heb ik op eigen houtje gedaan en daarna op tafel gelegd. Toen zagen ze de urgentie van het probleem op die plek en hebben het toch gepubliceerd.” Hoewel zwart-wit de voorliefde is van Van Lohuizen heeft hij dit onderwerp in kleur gefotografeerd op verzoek van de New York Times. “Ik ben meestal niet zo van de compromissen, maar de samenwerking was zo veelbelovend dat ik niet kon weigeren. Achteraf gezien levert het ook wel een meerwaarde op. De idyllische kleuren van die atollen vormen een sterk contrast met de schrijnende situatie. Dat was in zwart wit misschien anders geweest.”
Tot het uiterste
“Je zult mij niet horen zeggen dat ik de wereld hiermee zal veranderen, maar ik doe het uiteindelijk wel omdat ik vind dat een verhaal verteld moet worden. Dit is een internationaal probleem. Een aantal landen verdwijnt door het stijgende water en er is helemaal geen antwoord op de vraag wat je doet met een verdwijnend land en waar de inwoners dan naartoe moeten. Bijvoorbeeld voor de mensen uit Bangladesh zijn er in de eigen regio geen mogelijkheden voor opvang. De term klimaatvluchteling wordt wel veel gebezigd nu maar het is geen erkende vluchteling. Als er niks gebeurt zullen enorme vluchtelingenstromen op gang komen die ook over grenzen zullen gaan, dat hebben mensen nog niet echt door.”
Van Lohuizen gaat ver om zijn verhaal te kunnen vertellen. Hij investeert zelf zoals bij het de reportage over het stijgende water aan de oostkust van Amerika, graaft inhoudelijk diep en het is soms fysiek zwaar. “Als je in oorlogsgebied werkt, kun je je afvragen welke risico's je moet nemen. Bij dit onderwerp ligt het anders. Ik ga daar wel ver in, ik moet en zal dat verhaal hebben. Wat mij betreft is dat heel normaal, dat is de enige manier om het goed te doen. Je moet tot het uiterste gaan om een verhaal boven te krijgen.” Ook bij Rising Sea Levels was het soms afzien om de serie te maken. Het zijn mooie tropische eilanden in idyllische kleuren maar het is er overbevolkt en er is gebrek aan eten. Ook voor de journalist zijn de omstandigheden van een verblijf dan niet altijd gemakkelijk. “Het was in dit project meer dan eens zo dat er geen eten was. Niet voor de lokale bevolking maar ook niet voor mij. Dat hoort er bij.”
Hoewel de stijgende zeespiegel een urgent probleem blijft, is voor Van Lohuizen het einde van het onderwerp in zicht. In opdracht van de UN maakt hij nog twee kleinere opdrachten over de koraalriffen, maar daarna denkt hij het af te ronden. “Het is grappig om te merken dat toen ik met Rising Sea Levels begon het nog niet echt een issue was; maar nu begint door te dringen hoe catastrofaal het kan worden en hoe urgent het is. Op veel plekken is uitstel van executie mogelijk, maar lang niet overal. De tijd begint wel te dringen. Het is best moeilijk het onderwerp los te laten maar de problematiek herhaalt zich natuurlijk op een bepaald moment en verliest daardoor misschien zijn impact.” Intussen heeft de klimaatverandering de aandacht gekregen die het verdient. Voor de fotograaf is het moment gekomen om door te reizen naar het volgende verhaal. Bestemming nog niet bekend.
© LUCY, 19-5-2015 Tekst: Marjolein Sponselee