Herdenkingsbeeld voor Paus Adrianus VI

drie schetsontwerpen

Het Prins Bernhard Cultuurfonds Utrecht bestaat 75 jaar en viert dat met een cadeau aan de stad. In samenwerking met de vereniging Oud Utrecht heeft het een opdracht uitgeschreven voor een beeld van Paus Adrianus VI (1459-1523). In de stad herinnert er weinig rechtstreeks aan deze enige Nederlandse en uit Utrecht afkomstige paus. 

1504 paus dijkstra pashuis

schetsontwerp Anno Dijkstra

Drie ontwerpen

Het beeld moet in de buurt van Paushuize komen te staan. Adrianus liet dit bouwen maar stierf voordat hij er kon gaan wonen. De opdracht was om een figuratief beeld van de paus te ontwerpen, waarin de aandacht uit gaat naar de persoon van Adrianus. Het beeld zou ook een verbinding moeten leggen naar de huidige tijd, naar Utrecht als kerkenstad en natuurlijk moet het passen in de omgeving.
Er liggen nu drie schetsontwerpen, van Anno Dijkstra, Folkert de Jong en Nicolas Dings, waaruit een jury een keuze zal maken. Het valt op hoezeer de kunstenaars zich hebben ingeleefd in de persoon van Adrianus en hebben gekeken naar wat hen persoonlijk in zijn levensverhaal aanspreekt.

1504 paus dijkstra schets

Anno Dijkstra

Ondersteboven

Anno Dijkstra heeft bijvoorbeeld gekeken naar zijn levenshouding en ervaart het gedachtegoed van deze paus als ‘een strijd met fundamentele krachten’. Want opmerkelijk aan zijn pausschap was dat hij open stond voor anders denkenden en openbaar boete deed voor de misstanden in de kerk. En dat was heel bijzonder in een tijd waarin de kerk uitermate autoritair was en onder meer via de inquisitie haar macht liet gelden.
Dijkstra stelt een klassiek monument voor, maar zet dit op zijn kop. De boom naast de pausfiguur vormt met zijn vertakkingen nu de basis van het beeld, waarmee Adrianus in symbolische zin in Utrecht wortelt. Het effect is dat je het gezicht van de paus nu op ooghoogte ziet in plaats dat het ver boven je uittorent. De fysieke aanwezigheid en zijn menselijkheid zijn volgens Dijkstra net zo belangrijk als de ideeën die de paus vertegenwoordigde. Dijkstra noemt een monument een tijdreiziger die nabijheid en ontmoeting tussen mensen probeert te creëren door de tijd heen. De eigentijdsheid zit hem dus vooral in de manier waarop Dijkstra tegen de functie van het monument vandaag de dag aankijkt.
Ook gaat hij in op de aard van de locatie. Er gebeurt veel op de Pausdam, maar boven het straatniveau is er nog wel ruimte. De omkering van het beeld zorgt ervoor dat het meest volumineuze deel, de sokkel, boven onze hoofden zweeft. Als een soort baldakijn.

1504 paus de jong

Folkert de Jong

Spirituele generator

Folkert de Jong wil het beeld van Adrianus als machtige leider van de katholieke kerk veranderen in een beeld van ‘een universele man, pion in het spel van tijd en geschiedenis’. Hij zoekt naar ‘een hedendaagse spirituele generator’ en doet dat ook door de menselijke maat op te zoeken. Betekenis, context en traditie kunnen volgens De Jong ook door de omgeving worden geboden, namelijk Paushuize.
Hij wil dat mensen zich door dit beeld laten verrassen, en dat kun je Folkert de Jong wel toevertrouwen. Zijn sculpturen zijn dynamisch, onorthodox kleurrijk met expressieve figuren en taferelen. De figuur van paus Adrianus is als een collage opgebouwd uit verschillende elementen en fragmenten van figuren door de tijden heen. Met veel hedendaagse verwijzingen. De ietwat oneerbiedige standaard die als sokkel dient moet verwijzen naar een bliksemafleider waarlangs ‘de universele mens de gebeurtenissen van de hele wereld kan laten afvloeien’.

1504 paus dings

Nicolas Dings

Kardinale deugden

 Het uitgangspunt voor het ontwerp van Nicolas Dings is de gedachte van ‘soberheid als noodzaak’. Ook deze figuur staat letterlijk met zijn wortels in Utrecht. Vier wiskundige vormen die symbool staan voor de vier kardinale deugden omringen hem: verstandigheid, rechtvaardigheid, moed en matigheid. Dings verwijst in de toelichting bij zijn ontwerp naar de twee meest recente pausen, de huidige Franciscus I en daarvoor Benedictus XVI, die ook eenvoud en wijsheid belichamen. Eenvoud, wijsheid en soberheid manifesteren zich dus op een abstracte manier in dit beeld. De verbinding naar de huidige tijd is minder duidelijk aan het beeld af te lezen. Door de imposante sokkel en de verstilde vormen draagt dit beeld statigheid uit, daar waar de twee andere kunstenaars kozen voor radicaliteit. Elementen uit het veelzijdige, rijke leven van Adrianus komen uitvoerig terug in de verschillende ontwerpen waar interessante concepten onder liggen. De jury maakt op 22 april 2015 haar keuze bekend. Wij zijn benieuwd.

Deze tekst is gepubliceerd i.s.m. www.publiekgemaakt.nl

© LUCY, 12-4-2015. Tekst: Véronique Hoedemakers.