Tada!, zegt het licht

amusement in het Centraal Museum Utrecht

In deze donkere maanden van het jaar waarin het al dan niet ontbreken van een grijze wolkenlucht het verschil maakt tussen een zeer matige tot vrolijke dag, klinkt de tentoonstellingstitel Lekker Licht zeer aanlokkelijk. Vol hoop loop ik het Centraal Museum in.

1512 lekker licht santillan

Oscar Santillan, Failed Dawn, 2008

Lekker Licht combineert kunst, design, videoclips en mode tot een bont en amusementsrijk geheel. Het begeleidende boekje waarschuwt de bezoeker al enigszins: licht is op meer dan één manier op te vatten. Niet alleen gebruiken de exposerende kunstenaars en vormgevers lichtbronnen in hun werk, ook hebben de tentoonstellingsmakers nadrukkelijk besloten de toon van de tentoonstelling licht te houden. Dat leidt tot een eclectische presentatie en zinnen als: “Tada!, zegt het licht.”

1512 lekker licht nuur

Navid Nuur, The Arrangement, 2015-20..

Van gloren naar fonkelen

Langs een passage waaraan links en rechts met kunstwerken gevulde kamertjes zijn gesitueerd, worden bezoekers door twee tentoonstellingsruimtes geleid; de een licht, de ander donker. De passage zelf is prachtig, zeker in het lichte deel, waar een Germaine Kruip-achtig spel ontstaat met schaduw. De tentoonstelling is opgebouwd als het lichtverloop van een dag; van het ochtendgloren, via de felle middagzon, worden we ten slotte in de tweede zaal ondergedompeld in gloeiende, flikkerende en fonkelende beelden.

Er is veel fijns en moois te zien en dat begint al bij de entree met een prototype van een tafellamp van Gerrit Rietveld uit 1925 die gebroederlijk naast het conceptuele object 2 x 50cc (1970) van Jan van Munster staat. De een interessant en zoekend als schets van een mogelijk functioneel object (maar het nog niet is, vanwege de beschilderde gloeilamp), de ander intrigerend binnen deze context: twee lampjes verpakt in een houten doosje, waardoor hun functie bijna teniet wordt gedaan. Onderweg volgen fascinerende werken zoals The Arrangement (2015-20..) van Navid Nuur, waarin hij in een contract heeft laten vastleggen dat de handtekening van museumdirecteur Edwin Jacobs, omgezet in een glazen buis, na diens dood gevuld zal worden met een deel van zijn as en neon gas, zodat Jacobs licht ook na zijn dood in Utrecht zal kunnen blijven schijnen.

1512 lekker licht schimmel

Roland Schimmel, Rapid third eye movement, 2015

Over licht zonder licht

Hoewel Lekker Licht vanzelfsprekend een grote lampdichtheid heeft, is niet alles zo nadrukkelijk lichtkunst. En juist deze werken hebben een grote aantrekkingskracht. Zo vind ik op een rustig plekje boven de tentoonstellingsruimte een dramatisch gepresenteerde steen van Oscar Santillan. Deze steen – die precies hetzelfde gewicht heeft als al het zonlicht dat op aarde valt – vond de kunstenaar op de vulkaan Chimbozaro in Ecuador, wiens top de kortste afstand heeft tot de zon. Hoewel al in 1900 door natuurkundige Peter Lebedev werd bewezen dat zonlicht daadwerkelijk gewicht heeft, maakt dit onooglijke brokje het onvoorstelbare opeens tastbaar.
Ook de zaalhoge schildering Rapid third eye movement (2015) van Roland Schimmel is prachtig: op de gebogen wand spelen zijn kringen in ijle kleuren gecombineerd met zwarte stippen een spel met je ogen; je ziet en voelt bewegingen die er niet zijn.

1512 lekker licht blendid

Bledid, TouchMe version 4.0, 2014 (foto Ivar Pel)

Vrolijk

Eenmaal in de donkere passage komt het als bluescreen functionerende ontwerp van Viktor & Rolf goed tot zijn recht, als ook de fonkelende creaties Jan Taminiau. Tussendoor zijn op kleine beeldschermen de experimentele en vrolijk stemmende films van Len Lye te zien; tachtig jaar oude animaties vol kleur en snelheid en zichtbaar plezier in het experiment. Lye schilderde rechtstreeks op het celluloid waardoor patronen van stippen en ruiten en golven in de meest heldere kleuren van links naar rechts en van boven naar beneden over het beeld zoemen.
Vrolijk werd ik ook van de mogelijkheid om jezelf in je geheel te laten fotokopiëren, een vondst van het ontwerpcollectief Blendid. Het levert soms poëtische beelden op van handen, armen, haren, gezichten die uit de duisternis net aan de oppervlakte lijken op te doemen.

1512 lekker licht finch

Spencer Finch, West-sunset in my motel room, Monument Valley, January 26, 2007, 5:36-6:06 pm, 2007

Niet zo helder

Jammer is de wat rommelige presentatie. De entree, waar je als bezoeker van bovenaf de ruimte in kijkt, oogt met de uiteenlopende verzameling lichtbronnen, slordig. En dit probleem is er vaker, zodat niet al het werk even goed tot zijn recht komt. Zoals Makato (Reflection lamp) (2013) van Studio Wieki Somers die krap en diagonaal in een hoek staat en de bonte verzameling lichtbronnen naast een video van Amy Winehouse. In dezelfde ruimte is ook het werk West-sunset in my motel room (2007) van Spencer Finch te zien, een blok van negen opeengestapelde televisietoestellen, die met het beeld - stills uit een western - naar de wand gekeerd, samen de kleuren van een zonsondergang op de muur projecteren. Het komt echter totaal niet uit de verf in deze donkere ruimte, waarin de wat treurig vormgegeven ligelementen zich vooral op de concertregistratie richten, terwijl je voor Spencers zonsondergang misschien ook wel graag ontspannen een half uurtje uit zou willen trekken.

En dat is dan ook wel het grootste minpunt van Lekker Licht; de nadrukkelijke laagdrempeligheid heeft soms echt te veel de overhand. De meest misplaatste videoclip is wel Madonna’s Ray of Light (1997); de meer dan manshoge projectie van deze video naast de wandschildering van Roland Schimmel, maakt het onmogelijk haar versnelde dansmoves niet vanuit de hoek van je oog te zien terwijl je je misschien liever zou willen laten meeslepen door de bijzondere nabeeldeffecten die Schimmel met zijn werk weet te bewerkstelligen.

Licht is fijn en laagdrempeligheid is een loofwaardig streven, maar beide graag met mate. Sterren zijn nu eenmaal moeilijker waar te nemen met te veel licht van de aarde.

© LUCY, 20 december 2015 Tekst: Jantine Kremer

Lekker Licht

Kunst, design, video & mode in het Centraal Museum Utrecht
t/m 24 januari 2016