Allure op de Croeselaan

De nieuwe beeldentuin van Utrecht - blog 1

De Croeselaan is omgetoverd. Vanaf de jaren negentig een verpauperde doorgangsweg aan de verkeerde kant van het station en nu een laan met beelden van internationaal bekende kunstenaars. Uit de collecties van de Gemeente Utrecht en de Rabobank werden deze week twaalf kunstwerken geplaatst. De allure op de Croeselaan is onmiskenbaar.

Elaine Vis doet voor LUCY in een blog verslag over de wording van de nieuwe beeldentuin van Utrecht. Achtergrondverhalen over de geplaatste kunstwerken, over het park, de bewoners en de betrokken professionals.

1903 croeselaan plaatsin jankowski
Plaatsing Living Statues van Christian Jankowski op de Croeselaan
(still uit video DeTotem.nl)

Toveren met visie


‘De kunst hoort niet in een depot, maar moet zichtbaar zijn voor iedereen’ zegt Paul Hesseling, Adviseur Bijzondere Objecten van de gemeente Utrecht. ‘Wij hebben niet veel in de opslag, beelden horen buiten’.

Nog geen week geleden stond ik op de Croeselaan in het nieuwe park, dat ontworpen is door het Utrechtse bureau Okra. Er is meer groen dan voorheen. Fiets- en autoverkeer zijn ontvlochten in aparte banen. Het lijkt alsof er rust is neergedaald, niet alleen door de 30 km zone die is ingesteld voor parkeerders onder de grond richting Beatrixgebouw, maar vooral doordat er ruimte is gecreëerd. Een ranke, heldere belijning. In dit deel van de Croeselaan zijn de ontwerpers onmiskenbaar op zoek gegaan naar de balans tussen stedelijke drukte, leefbaarheid en landschappelijke identiteit. 

    Qua duurzaamheid is alles uit de kast gehaald bij de net voltooide herinrichting van de laan tussen de Van Zijstweg en het Beatrixgebouw. Allerlei materialen en elementen uit de ‘vorige Croeselaan’ en omgeving zijn opnieuw gebruikt.

1903 croeselaan jaren 30
Croeselaan voor de verpaupering in de jaren ‘90
(foto: Oud Utrecht)

Duurzaam

De grond van het vroegere plantsoen is vermengd met compost. 
Van de honderdvijftig bomen die er nu staan, stond een groot deel elders in de stad. Het zijn esdoorns, Hollandse lindes, Amerikaanse moeraseiken, iepen en tamme kastanjes. Om uiteenlopende redenen moesten ze ooit weg waar ze stonden en hadden tussentijds een onderkomen tussen spoor en busstation.

    De verkeersborden op de nieuwe Croeselaan zijn van bamboe. 
Voor het brede fietspad is een nieuw soort beton gebruikt waarvan bij de fabricage tot tachtig procent minder CO2 is uitgestoten. Het fietspad, tweerichtingsverkeer, heeft energiebesparende dynamische verlichting die meebeweegt met fietsers. Als er niemand fietst, dan dimt het licht. En er zijn aan weerszijden van de laan uitzonderlijk brede voetpaden.
    De tafel in het nieuwe verblijfsgebied heeft een zonnecel-oplaadpunt voor laptop en telefoon. Onder de grond ligt een infiltratielaag van gebroken kalksteen voor de afwatering van de Croeselaan. Het regenwater stroomt via de gewone regenputten naar ‘kratten’ onder de rijbaan. Van hieruit wordt het water naar het gebroken kalksteen geleid en verzamelt het zich in de holle tussenruimten. Uiteindelijk sijpelt het regenwater vanuit deze bufferzone in de zanderige ondergrond.


Een prachtig staaltje duurzaamheid in dit gebied, dat nu niet alleen verrijkt is met herplaatste bomen, maar ook met herplaatste kunstwerken. Immers deze beelden stonden ooit elders in de stad en moesten er door omstandigheden weg. Op één na, dat is een nieuw werk, maar daarover later meer.
    De betonnen stelconplaten waarop de kunstwerken verzegeld zijn, lagen al verstopt op de juiste plek onder de aarde in het plantsoen. Het leeuwendeel van de kunst werd deze week geplaatst in het nieuwe beeldenpark.


1903 croeselaan park
Het nieuwe beeldenpark in wording
foto: Luuk Huiskes

Omgeving Croeselaan

Het park grenst aan de Knoop, het nieuwe rijkskantoor, en aan de Moreelsebrug die dit deel van de stad ontsluit richting binnenstad. En er is natuurlijk het spiegelende hoofdkantoor van de Rabobank, dat intussen ook bekend is als de Verrekijker.
    Aan de andere lange zijde van het park wonen mensen. De bewoners van 31 portiekwoningen hebben net een schokkend bericht ontvangen. Zij moeten hun huizen uit voor de stadsvernieuwing in het gebied. Want, dachten de stadsvernieuwers, zou het niet prachtig zijn om een zichtlijn te hebben vanaf de Moreelsebrug door het groen van het nieuwe beeldenpark naar de geplande woontorens die tegen het kanaal liggen in een ander park?
    Na jaren onderhandelen beschikt de gemeente over de grond van de Jaarbeurs. Die kreeg als wisselgeld parkeergelegenheid aan de andere kant van het Merwedekanaal. Nu kan er op dit vrijgekomen terrein eindelijk gebouwd worden. Maar de gesloten rij huizen aan de Croeselaan, langs het nieuwe beeldenpark, doorkruist de bedachte ruime stedelijke opzet voor dit Beurskwartier. 

    Kunstenaar Pet van de Luijtgaarden die hier al dertien woont: ‘Hoezo een duurzaam Beurskwartier als je er een deel van deze degelijk gebouwde huizen voor afbreekt? Ik ben voor spaarzame duurzaamheid, restjes opeten’. 



De huizen zijn ontworpen vlak voor de Tweede Wereldoorlog door de Utrechtse architect Peter van der Wart (1901-1985). Hij gebruikte ‘Utrechts plat’, een ranke baksteen die kenmerkend is voor de hele Croeselaan. De invloed van de Delfste School is onmiskenbaar: twee verschillende kleuren bakstenen, gemetseld met verdiepte voegen. De gevels zijn zorgvuldig gedetailleerd. Bij de portieken is natuursteen gebruikt, kolommen zorgen voor krachtige opwaartse accenten in de gevelwand. Ze zijn boven afgedekt met zandsteen en eindigen onder in gemetselde bloembakken. De licht gewelfde bogen in die portieken zijn bescheiden maar sierlijk.

Het nieuwe beeldenpark ligt dus duidelijk tussen twee werelden. Hier botst de stadsvernieuwing op bestaande degelijke woningen.

© LUCY, 30-3-2019. Tekst Elaine Vis, Foto's Luuk Huiskes