Over dromen en de macht

Alicia Framis en Fernando Sánchez Castillo - blog 6

Het is wel een heel bijzondere brievenbus. De roestvrij stalen bol, met een diameter van 150 cm, weerspiegelt in zijn glanzende oppervlak de omgeving; de gebouwen, het park en met name de hemel. Dit werk komt uit de collectie van de Rabobank en is van kunstenaar Alicia Framis (1967).
In de bol zit een smalle gleuf. Eronder staat in het Spaans gegraveerd Cartas al Cielo wat zoveel betekent als Brieven voor de Hemel. De tekst verwijst naar de gedroomde plek, naar verloren gemiste personen.
Toen Framis het beeld maakte in 2011 hoorde er nog een kaartenstandaard bij. Je kon ter plekke een intieme boodschap verzenden.

Luuk Huiskes

Al 20 jaar lang werkt en woont Alicia Framis in Barcelona en in Amsterdam. In 1997 studeerde ze af aan de Rijksacademie en won dat jaar ook de Prix de Rome en in 2003 vertegenwoordigde ze Nederland op de Biënnale in Venetië. Haar werk is te zien op belangrijke internationale tentoonstellingen en het is opgenomen in vooraanstaande museale en privé collecties over de hele wereld.

SOCIAL ARCHITECTURE
Vanuit haar achtergrond als performer ervaart Framis architectuur als een cocon. Zij gaat ervan uit dat de omgeving invloed heeft op hoe wij leven en bewegen. Haar werk dat op deze gedachte stoelt is doorgaans heel intiem. Het wordt gedragen door intermenselijk contact.
Hoewel zij vaak in eerste instantie met haar projecten buiten de context van de kunstwereld opereert is de documentatie van haar werk daar wel te vinden.

Wat Framis neerzet ligt dicht bij de werkelijkheid. In Utrecht opende zij tijdens het Festival aan de Werf in 1996 een escortbureautje op het station. Een eeneiïge tweeling bemande het. Tweelingen zijn bij uitstek experts in het samenzijn. Klanten konden met de eeneiïge tweelingen wandelen in de drukke binnenstad.
Daarna, in 1998, realiseerde ze Dreamkeeper. Uitgedost in een wit gewaad versierd met sterren en moonboots, ging ze op zoek naar de eenzame stedeling om samen de nacht door te brengen. Ze was 40 dagen beschikbaar om met de eenzamen te dromen. Over de werkelijke ervaringen en uitkomsten is weinig tot niets gedocumenteerd, maar het idee spreekt. Haar concepten staan als een huis.
Alicia Framis zegt zelf over haar ideeën dat zij de maatschappelijke ‘Verelendung’ keert door in haar projecten architectuur en menselijke behoeften samen te brengen.

Rond 2000 ontwikkelde zij haar anti–dog werken, een project met later nog vele vormen.
Tijdens een verblijf in Berlijn hoorde zij over skinheads die regelmatig vrouwen met een donkere huiskleur aanvielen. Daarop liet zij negen gouden jurken produceren van Twaron, een materiaal dat bestand is tegen aanvallen van honden, kogels en vuur. De jurken, onder andere ontwerpen van Chanel, Dior, Courrèges, Gaultier en Hussein Chalayan, werden door mannequins van verschillende nationaliteiten te midden van voetbalsupporters op weg naar een wedstrijd geshowd.
Vorig jaar maakte ze een serie omslagdoeken van zwarte transparante organza, door vrouwen van allerlei nationaliteiten gedragen over hun witte onschuldig ogende ondergoed. Op de doeken stond in verschillende talen de tekst Is mijn lichaam openbaar? Het is duidelijk dat kledingcodes, wetgeving en omgangsvormen in elk land verschillen en de tekst daardoor steeds een andere lading krijgt.

Citizen Perspective

FERNANDO SÁNCHEZ CASTILLO EN DE MACHT

Aan de kop van de beeldentuin op de Croeselaan staat het paard van Hans Wimmer uit 1952 en aan het eind liggen enkele brokstukken van een bronzen paard met ketenen vast op een stelconplaat. Dat is een werk van Fernando Sánchez Castillo (1970).
Citizen Perspective komt uit de Rabobank Kunstcollectie. Het bronzen werk bestaat uit een paardenhoofd van 400 kilo en andere onderdelen van nog eens 200 kilo, fragmenten van een bronzen ruiterstandbeeld van Filips de IV. Het orginele ruiterstandbeeld staat voor het koninklijk paleis in Madrid. De door Fernando gebruikte, gekopieerde onderdelen staan symbool voor de macht van de monarchie.
Op de Croeselaan liggen de bronzen brokstukken alsof het beeld in Madrid is neergehaald en kapotgeslagen. Je kijkt erop neer.

De interesse voor geschiedenis en journalistiek is overduidelijk in het werk van Castillo. Hij studeerde filosofie, esthetiek en kunst in Madrid en resideerde daarna op de Rijksacademie in Amsterdam.
Met zijn beelden, video’s en installaties zet hij een stevig geëngageerd oeuvre neer. Doorgaans is het werk gebaseerd op de symbolen van politieke macht en geweld. Misschien roept het een sentiment van verzet op, ‘de gewone man’ tegen machtige structuren, maar Castillo maakt zijn werk duidelijk niet vanuit verontwaardiging. Hij communiceert eerder een redelijk objectieve, maar vlijmscherpe analyse van de politieke macht met zijn werk. Bij het zien van zijn iconische beelden, met elementen die in ons collectieve geheugen genesteld zijn, ga je toch weer opnieuw vragen stellen. Wat betekent deze geschiedenis in en voor onze huidige samenleving? Eventuele verontwaardiging is dan een persoonlijke reactie op de kunst.

Wij hebben in Utrecht meer van Castillo.
Tijdens Call of the Mall, de internationale kunstmanifestatie in Hoog Catharijne in 2013, was Castillo’s Tankman te zien. De levensgrote in was gegoten anonieme Chinees met zijn plastic boodschappentasje, een evenbeeld van de man die in 1989 een bataljon tanks van het Chinese regime tegenhield, stond roerloos in een drukke winkelpassage. Een eerbetoon aan de kracht van het individu die zijn morele kompas volgt. Tussen de massa kooplustigen wordt je opeens weer op jezelf teruggeworpen. Wat doe ik hier?

Barricade in het Maximapark Leidsche Rijn Utrecht

In het Maximapark in Leidsche Rijn realiseerde Fernando Sánchez Castillo in 2009 het werk Barricade. Het beeld is bedacht vanuit de studentenopstanden in de jaren ’60 zoals die in Parijs en Turijn. Autobanden, vlaggen, stenen en een voertuig op zijn kant liggen half op het pad en half in het gras. Het lijkt net gebeurd.
Het geheel bestaat uit brons, maar door de speciale bewerking van de huid van het beeld zou het ook een echt uitgebrande auto kunnen zijn.
Tijdens de kunstmanifestatie Hacking Habitat, in 2015, in de voormalige penitentiaire gevangenis op het Utrechtse Wolvenplein, liet Castillo een hoop samengeperst schroot zien. Het overblijfsel van een schip, de Azor. Dit plezierjacht, dat de Spaanse dictator Franco in ’49 liet bouwen, stond symbool voor het fascistische regime. Na de dood van Franco deed het nog lang dienst als bedevaartsoord voor neofascisten. In 2011 kocht Sánchez Castillo het jacht. Hij sloopte het en perste het daarna tot 40 blokken schroot. Het symbool van Spaans fascisme is onschadelijk gemaakt, maar de geschiedenis is gebleven.

© LUCY  tekst  Elaine Vis